Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 2010

"Κι απέ Δεκέμβρη, στην Αθήνα και Φωτιά" - Τρία ποιήματα του Νίκου Καββαδία





 
Αθήνα 1943

Οἱ δρόμοι κόκκινες γιομάτοι ἐπιγραφὲς
τρανὰ τὴν ὥρα διαλαλοῦν τὴν ὁρισμένη.
Ἀγέρας πνέει βορεινὸς ἀπ᾿ τὶς κορφὲς
κι ἀργοσαλεύουνε στὰ πάρκα οἱ κρεμασμένοι.

Μὲς στὴν Ἀθήνα ὅλα τὰ πρόσωπα βουβὰ
καὶ περπατᾶν ἀργὰ στοὺς δρόμους «ἐν κινδύνῳ»
ὡς τὶς ἑφτὰ ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ «Σιστὰς Μοσκβὰ»
καὶ στὶς ὀχτὼ (βαλ᾿ τὸ σιγὰ) «Ἐδῶ Λονδίνο».

Φύσα ταχιὰ σπιλιάδα, φύσα βορεινή.
Γραῖγο μου κατρακύλα ἀπ᾿ τὴν Κριμαία.
Κατὰ τετράδας πᾶν στὸ δρόμο οἱ γερμανοὶ
κάτου ἀπὸ μαύρη, κακορίζικη σημαία.

Μήνα τὸ μήνα καὶ πληθαίνουν οἱ πιστοί,
ὥρα τὴν ὥρα καὶ φουντώνει τὸ μελίσι
ὡς τὴ στιγμὴ ποὺ μὲς στοὺς δρόμους θ᾿ ἀκουστεῖ
ἡ μουσικὴ ποὺ κάθε στόμα θὰ λαλήσει.

(Περιοδικό "Πρωτοπόροι", Δεκέμβρης 1943)
-----




Στον τάφο του Επονίτη

Ἐπέταξα τὴ σάκα μου καὶ τρέχω μὲ τουφέκια
Μικρούλης φαίνομαι Ἀδερφέ, τὸ μάτι δὲν μὲ πιάνει.
Στὴ μάχη ὅμως κουβάλησα χιλιάδες τὰ φουσέκια
κι ἀκόμα μ᾿ εἶδαν Γερμανοὺς νὰ στρώνω στὸ ρουμάνι.
Στὴ γειτονιὰ μὲ ξέχασε τὸ τόπι, τὸ ξυλίκι.
Καὶ μοναχὰ ποὺ πέρναγα μὲ τὸ χωνὶ στὸ στόμα.
Παιδί! Μὰ μὲ λογάριασαν οἱ λυσσασμένοι λύκοι.
Τεράστιο τὸ κουράγιο μου. Καὶ ποῦ νὰ δεῖς ἀκόμα.
Μία μέρα μᾶς μπλοκάρανε. Δυὸ ἐμεῖς καὶ αὐτοὶ σαράντα.
Σφαίρα τὴ βρῆκε τὴν καρδιὰ πού ῾μοιαζε μὲ γρανίτη.
Σὲ μία γωνιὰ μὲ θάψανε χωρὶς ἀνθούς, μὰ πάντα
Σὰ ρόδο θὰ μοσκοβολάει ὁ τάφος τοῦ Ἐπονίτη.
(Περιοδικό "Νέα Γενιά", 15 Ιουνίου 1945)
-----




Αντίσταση

Στὸ παιδικό μας βλέμμα πνίγονται οἱ στεριές.
Πρώτη σου ἀγάπη τὰ λιμάνια σβυοῦν καὶ ἐκεῖνα.
Θάλασσα τρώει τὸ βράχο ἀπ᾿ ὅλες τὶς μεριές.
Μάτια λοξὰ καὶ τ᾿ ἀγαπᾶς: Κόκκινη Κίνα.

Γιομάτα πᾶν τὰ ἰταλικὰ στὴν Ἐρυθρά.
Πουλιὰ σὲ ἀντικατοπτρισμὸ -Μαύρη Μανία.
Δόρατα μέσα στὴ νυχτιὰ παίζουν νωθρά.
Λάμπει ἀρραβώνα στὸ δεξί σου: Ἀβησσυνία.

Σὲ κρεμεζί, Νύφη λεβέντρα Ἰβηρική.
Ἀνάβουνε τοῦ Barriochino τὰ φανάρια.
Σπανιόλοι μου θαλασσοβάτες καὶ Γραικοί.
Γκρέκο καὶ Λόρκα -Ἱσπανία καὶ Πασιονάρια.

Κύμα θανάτου ξαπολιοῦνται οἱ Γερμανοί.
Τ᾿ ἄρματα ζώνεσαι μ᾿ ἀρχαία κραυγὴ πολέμου.
Κυνήγι παίζουνε μαχαίρι καὶ σκοινί,
Οἱ κρεμασμένοι στὰ δέντρα, μπαίγνιο τοῦ ἀνέμου.

Κι ἀπὲ Δεκέμβρη, στὴν Ἀθήνα καὶ Φωτιά.
Τοῦτο τῆς Γὴς τὸ θαλασσόδαρτο ἀγκωνάρι,
Λικνίζει κάτου ἀπὸ τὸ Δρῦ καὶ τὴν Ἰτιὰ
τὸ Διάκο, τὸν Κολοκοτρώνη καὶ τὸν Ἄρη.

(Περιοδικό «Ἐλεύθερα Γράμματα», 10 Αὐγούστου 1945)

Νίκος Καββαδίας

Τετάρτη 27 Οκτωβρίου 2010

Mea Culpa: Με τον Αριστοφάνη του Τάσου Καρακατσάνη στη Σύμη




Όχι λάθη, πάντα λάθη. Πιστός στον τίτλο του γνωστού δίσκου του αγαπημένου συγκροτήματος, των Χειμερινών Κολυμβητών, ευθύνομαι για μία σοβαρή παράλειψη. Συγκεκριμένα, στην έντυπη εκδοχή του άρθρου «Μουσικές για τον Αριστοφάνη: Το πανηγύρι κρατάει 2.500 χρόνια» για το Δίφωνο, δεν συμπεριέλαβα το δίσκο «με τον Αριστοφάνη στη Σύμη», με μουσική του Τάσου Καρακατσάνη και κείμενα του Αριστοφάνη (Λυσιστράτη, Εκκλησιάζουσες) ξαναδουλεμένα από τον Μανόλη Αντώνογλου στη συμιακή διάλεκτο. Δικαιολογίες δεν υπάρχουν, ιδιαίτερα εφόσον το συγκεκριμένο cd ήταν πάνω-πάνω στην πρόχειρη λίστα που είχα συντάξει για τις ανάγκες του άρθρου, ύστερα από προτροπή του Μάκη Γκαρτζόπουλου. Ως ελάχιστη επανόρθωση, μεταφέρουμε τα κείμενα του Καρακατσάνη και του Αντώνογλου από το ένθετο του δίσκου, και σας προσκαλούμε με θέρμη να τον ακούσετε. Ο δίσκος «με τον Αριστοφάνη στη Σύμη» κυκλοφορεί από το 1996, από τις εκδόσεις «Σείριος». ηρ.οικ.
-----


Με τον Αριστοφάνη στη Σύμη

"Τρομάζω στην ιδέα και ιδιαίτερα στην υποχρέωση να γράψω κείμενο που να αναφέρεται στους συνεργάτες μου και ειδικά στην αιτιολόγηση των μουσικών μου πράξεων και αποτελεσμάτων. Ας ασχοληθούν με τα τελευταία οι κάθε λογής επικριτές μου. Ένα βράδυ με βροχή στη διάσημη Ρόδο ο φίλος μου ο Γιώργος Καραγιαννιός χαρακτήρισε το μουσικό αποτέλεσμα με τέσσερις λέξεις. Αγάπη… Φιλία… Κέφι… Συνεργασία. Αυτά ίσχυαν σε όλο το διάστημα της πολυετούς συνεργασίας μου με το Συμιακό Θέατρο.

Σε μια εποχή όπου ευκαιριακά για ψυχαγωγία του όχλου προγράμματα στήνονται ως θερινές μίνι μάρκετ παράγκες, οι παράγοντες της Ρόδου καλά θα έκαναν να επενδύσουν σ’ αυτή την ομάδα που ο κύριος στόχος της είναι η διατήρηση της παράδοσης μέσα από εξελιγμένες μορφές τέχνης.

Εύχομαι στον Μανόλη Αντώνογλου να συνεχίσει τη δημιουργική συγγραφική του πορεία. Δεν έχω παρά να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλα τα μέλη του Συμιακού Θεάτρου για την συμπαράσταση που μου έδειξαν κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων".

20.12.1996
Τάσος Καρακατσάνης
-----

"Το Συμιακό Θέατρο ιδρύθηκε πριν δεκατρία χρόνια από το σύλλογο Συμιακών ‘ο Γλαύκος’. Σκοπός του είναι να περισώσει μέσα από πρωτότυπα ή διασκευασμένα θεατρικά έργα το γλωσσικό ιδίωμα της Σύμης, το οποίο είναι καθαρά Δωρικό, αλλά παράλληλα να κάνει γνωστά στο ευρύτερο κοινό τα ήθη, τα έθιμα και τον τρόπο ζωής της Σύμης.

Κατά τη διάρκεια των ετών της λειτουργίας του ανέβασε δεκατέσσερα έργα. Οι άνθρωποι του Συμιακού Θεάτρου που τόσα χρόνια δούλεψαν με μεράκι κι ενθουσιασμό προσφέροντας τον πολύτιμο ελεύθερο χρόνο τους, βλέπουν σήμερα με ικανοποίηση την έκδοση του μουσικού αυτού υλικού. Η μουσική του Τάσου Καρακατσάνη έντυσε επί σειρά ετών τις παραστάσεις του Συμιακού θεάτρου. Τον ευχαριστούμε για τη δημιουργική του συμβολή. Ελπίζουμε ότι οι ακροατές θα νοιώσουν την ίδια ευχαρίστηση και ικανοποίηση που ένοιωσαν και οι συντελεστές κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του".

Μανόλης Αντώνογλου

Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 2010

Αναστάσης Σαρακατσάνος: Panigiri

Ταγμένα στην προβολή της νέας δημιουργίας και του μουσικού πειραματισμού, τα Μ.Π. παρουσιάζουν το βίντεο από την εργασία του νέου συνθέτη Αναστάση Σαρακατσάνου, μαζί με ένα κείμενο που έγραψε ο ίδιος ειδικά για το ιστολόγιο επεξηγώντας το πρωτοποριακό αυτό project. Τον ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη, καθώς και το φίλο Δημήτρη Κρανιώτη που μας γνωστοποίησε το ..."Panigiri"! ηρ. οικ.






Συνέλαβα την ιδέα του project προσπαθώντας να απαντήσω σε διάφορα ερωτήματα περί τυχαιότητας στη δημιουργία, τα οποία με απασχολούσαν. Το σημείο έναρξης και το βασικό ερώτημα ήταν το εξής: Αν, υποθετικά μιλώντας, αυτή τη στιγμή στον πλανήτη παίζουν μουσική (σε ωδεία, γιορτές, στο δωμάτιό τους, σε παραλίες γύρω από φωτιές σε συναυλίες κτλ) ας πούμε 60 εκ. άνθρωποι. Και αν, με ένα τυχαίο ή λιγότερο τυχαίο κριτήριο (για παράδειγμα, να παίζουν όλοι στον ίδιο τόνο ή στον ίδιο ρυθμό), επιλέξω μόνο 10 από αυτούς και τους τοποθετήσω σε έναν κοινό, νοητό χώρο, θα επιτύχω κάτι μουσικά ενδιαφέρον;

Αν δεν προκύψει κάτι, τότε το πείραμά μου απέτυχε και η μουσική σύνθεση και επιτέλεση μπορεί να υπάρξει μόνο με τους τρόπους που ήδη γνωρίζουμε (συναυλία, ηχογράφηση και μετά αναπαραγωγή από το cd κτλ). Αν όμως προκύψει κάτι, τότε είμαι σε θέση να υποστηρίξω ότι η μουσική σύνθεση μπορεί να προκύψει μέσα από την επιτέλεση (όχι όμως χωρίς δομή και προετοιμασία) και μέσα από μια συνεργασία στην οποία ο μουσικός παίρνει μέρος στη σύνθεση (αν και σε μη συνειδητό επίπεδο). Μάλιστα, αυτή η συνεργασία ξεπερνά και τα όρια που θέτουν οι γεωγραφικοί, οικονομικοί, χρονικοί, πολιτικοί, θρησκευτικοί αλλά και οι λοιποί πολιτισμικοί παράγοντες. Στην περίπτωση του "Πανηγυριού" ο κοινός μας τόπος είναι ο εικονικός, εκείνος της οθόνης, το "τυχαίο" ή "λιγότερο τυχαίο" δείγμα μας είναι οι 18 συμμετέχοντες και το κριτήριο επιλογής τους είναι το τετράχορδο και το ρυθμικό μοτίβο - στοιχεία πάνω στα οποία κινείται ο αυτοσχεδιασμός του κάθε μουσικού.

Άλλο ένα θέμα που με απασχολούσε ήταν η σχέση της εικόνας και του ήχου σε αυτο το project. Τελειώνοντας το master στο πανεπιστήμιο ήξερα ότι ως τελικό μου project έπρεπε να κάνω κάτι που να έχει σχέση με εικόνα και ήχο αλλά οι δύο βασικές φόρμες (film music - music video) που είχα στο μυαλό μου δε με ικανοποιούσαν. Στην περίπτωση της κινηματογραφικής μουσικής, η μουσική έχει όχι ακριβώς δευτερεύοντα αλλά υποστηρικτικό ρόλο ενώ στην περίπτωση του videoclip η εικόνα έρχεται να υποστηρίξει τη μουσική. Σε καμία απο τις δύο περιπτώσεις τα δύο μέσα (μουσική και εικόνα) δεν έχουν απόλυτα ισότιμη σχέση.

Εκείνο που αποπειράθηκα να δημιουργήσω ήταν ένας τόπος συνάντησης των δύο μέσων όπου θα μπορούσε να προκύψει μια (ισότιμη) σχέση αλληλεξάρτησης. Ο πιο προφανής τρόπος κατ' εμέ και την περίοδο που το επεξεργαζόμουν, μου φάνηκε πως ήταν το να "ηχογραφήσω" πάνω στο φίλμ ούτως ώστε μοντάροντας το φίλμ να μοντάρω και τον ήχο. Αν το "περιεχόμενο" του φίλμ ήταν η μουσική, αν δηλαδή κινηματογραφούσα μουσικούς, τότε δε θα είχα παρά να διαχειριστώ ένα υλικό το οποίο θα περιείχε και τα δύο μέσα και ως εκ τούτου η σχέση αλληλεξάρτησης που αναζητούσα θα είχε επιτευχθεί. Φυσικά το επιχείρημά μου είναι ασταθές και "μπάζει" από πολλές μεριές αλλά γι αυτόν τον λόγο αποφάσισα να προχωρήσω αυτό το project σε διαδακτορικό επίπεδο, ώστε να έχω όλο το χρόνο μπροστά μου να το μελετήσω εις βάθος, να προχωρήσω τη σκέψη μου και - μέσα από μια σειρά τέτοιων project - να "στεγανοποιήσω" και να ισχυροποιήσω το επιχείρημά μου.

Σε επίπεδο δομής και οργάνωσης της σύνθεσης, η  βασική ιδέα ήταν να δώσω σε κάθε μουσικό ένα στοιχείο πάνω στο οποίο θα αυτοσχεδιάσει, με σκοπό να συγκεντρώσω ένα υλικό αρκετά μεγάλο σε όγκο ώστε να έχω περιθώρια στη διαχείρισή του αλλά και αρκετά περιορισμένο για να μην αντιμετωπίσω το χάος. Το στοιχείο αυτό θα έπρεπε να αφήνει τον μουσικό ελεύθερο στην έκφρασή του αλλά και να τον "υποχρεώνει" να περάσει μέσα από μονοπάτια που θα μου έδιναν υλικό προς διαχείριση.

Χώρισα τους μουσικούς σε μελωδικούς και ρυθμικούς (*1) μάλλον από αδυναμία εύρεσης ενός κοινού στοιχείου και ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας. Το ελάχιστο δυνατό κύτταρο που μπορούσα δώσω σε ένα μελωδικό μουσικό για να το αναπτύξει θεώρησα πως ήταν το τετράχορδο (*2) και προχώρησα σε μια διερεύνηση όλων των πιθανών τετραχόρδων από 3 συγκεκριμένες βάσεις (Λα, Ρε και Μι) χρησιμοποιώντας τόσο πινακάκια πιθανοτήτων όσο και το προσωπικό μου αισθητήριο (αυτί) στην προσπάθειά μου να αποκλείσω συνδυασμούς τετραχόρδων που δημιουργούν "κακές" αρμονικές συνηχήσεις.

Την ίδια διαδικασία ακολούθησα και με τους ρυθμικούς μουσικούς, δοκιμάζοντας διαφορετικά ρυθμικά σχήματα, με κριτήρια αλληλοσυμπλήρωσης και αριθμητικής αντιστοιχίας (π.χ. 6 μέτρα των 10/8 χωρούν σε 5 μέτρα 12/8 κτλ). Μέσα από αυτή τη διαδικασία κατέληξα σε 12 τετράχορδα και 6 ρυθμικά σχήματα (κάθε 2 τετράχορδα αντιστοιχίστηκαν σε 1 ρυθμικό σχήμα). Κατόπιν, μοίρασα τα στοιχεία σε όργανα, φροντίζοντας να δημιουργήσω συχνοτικές "βάσεις" και "κορυφές", να καλύψω ένα ευρύ φάσμα (αποφεύγοντας τη συγκέντρωση οργάνων σε κοινές περιοχές) αλλά και να ενισχύσω τη γενικότερη αρμονική αίσθηση.

Κάθε μουσικός μαγνητοσκοπήθηκε (και ηχογραφήθηκε, ταυτόχρονα στην κάμερα) σε μέρος "κοινής" επιλογής, αυτοσχεδιάζοντας επί 12 λεπτά, ενώ άκουγε μέσω ενός iPod το ρυθμικό σχήμα (με μετρονόμο) που του αντιστοιχούσε. (<--- αποτελεί ίσως το μόνο σημείο επαφής μεταξύ των μουσικών). Κανείς (με ελάχιστες εκπτώσεις :) από τους 18 δεν γνώριζε τι παίζουν οι υπόλοιποι. (*3)   Στη συνέχεια έκανα export τον ήχο από τα πλάνα που τράβηξα (Camera: Canon, HD Camcorder, HG10 - Microphone: Sony, ECMMS907.CE7) και τον πέρασα στο Logic Pro 9, όπου και έγινε η επιλογή των μουσικών φράσεων, η επεξεργασία του ήχου, η συρραφή και η διαμόρφωση της δομής.

Τελευταίο έγινε το μοντάζ των πλάνων στο Final Cut, με σκοπό να δημιουργηθεί ένας κοινός, εικονικός, χώρος συνεργασίας και αλληλεπίδρασης καθώς και να αποδωθεί οπτικά η επεξεργασία του ήχου (χρήση jump cut, φίλτρων, split screen, πλάνα backstage).
-----


(*1) Ορισμός και κατά συνέπεια διαχωρισμός που μπορεί να χαρακτηριστεί αυθαίρετος, αστήρικτος ή ανεπαρκής καθώς αναγνωρίζονται στοιχεία άκρως ρυθμικά στο παίξιμο των κατά τ' άλλα "μελωδικών" μουσικών και το αντίστροφο. Πέρασμα αποτελεί η χρήση της marimba ως ένα κρουστό με έντονο το στοιχείο της μελωδικότητας.

(*2) Στην πραγματικότητα, θα μπορούσα να δώσω σε κάθε μουσικό, ως στοιχείο προς ανάπτυξη, ένα χρώμα, μια φωτογραφία, την περιγραφή ενός συναισθήματος ή μια εποχή του χρόνου. Η παραμετροποίηση της ηχητικής και οπτικής οργάνωσης είναι εκείνη που θα δημιουργήσει την απόσταση μεταξύ των μουσικών κόσμων αλλά και που θα κληθεί αργότερα να την καλύψει. Εκείνο που αποπειράθηκα να κατασκευάσω ήταν η προσομοίωση μιας τέτοιας πιθανής πραγματικότητας. Σε αυτήν, καταγράφεται η προσωπική επεξεργασία ενός στοιχείου, οι συμμετέχοντες, συνεργαζόμενοι, συμβάλλουν στην δημιουργία της μουσικής σύνθεσης, χωρίς να βιώνουν αυτή τη συνεργασία. Η συνείδηση της συνεργασίας έρχεται όταν όλα τα μουσικά στοιχεία συναντηθούν στον εικονικό χώρο της οθόνης.

(*3) Οι ελάχιστες εκπτώσεις στην αυστηρότητα με την οποία τήρησα τον όγκο πληροφορίας που διέθετα σε κάθε μουσικό, προέκυψαν από ανάγκες πρακτικής φύσεως. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειαζόταν να δώσω παραπάνω πληροφορίες σε ένα μουσικό, αν αυτό τον έκανε να αισθάνεται πιο "ασφαλής" στον τρόπο με τον οποίο θα αυτοσχεδίαζε. Συνάντησα περιπτώσεις όπου ο συμμετέχων δεν γνώριζε καν τον συνολικό αριθμό των μουσικών αλλά και περιπτώσεις όπου υπήρχαν συγγενικές ή φιλικές σχέσεις μεταξύ τους οπότε και μεγαλύτερη διάχυση πληροφορίας. Γεγονός παραμένει πως κανένας από τους 18 δεν άκουγε κάτι παραπάνω από τον μετρονόμο και ένα από τα 6 διαφορετικά ρυθμικά σχήματα που ηχογραφήθηκαν ειδικά για τη συγκεκριμένη χρήση.

* Το λινκ για το κανάλι μου στο youtube θα ανανεώνεται με την ολοκλήρωση κάθε επόμενου project και θα το βρείτε στο παρακάτω link:

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΣ

Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010

Η παράσταση αρχίζει



Φίλοι καλό απόγευμα,



Είμαι βέβαιος ότι όλα τα θέματα υγείας που σας απασχολούν βαίνουν καλώς αν όχι εξαιρετικά γιατί όπως σας έχω πει δεν σκοπεύω να μείνω μόνος σ' αυτό τον όμορφο κόσμο. Με αυτή λοιπόν τη βεβαιότητα είμαι σίγουρος ότι θα παρακολουθήσουμε το οριστικό τέλος του καπιταλισμού στα επόμενα δεκαπέντε με είκοσι χρόνια. Η παράσταση έχει ήδη ξεκινήσει και οι θεατές έχουν αρχίσει να μαζεύονται για να την απολαύσουν. Οι πρωταγωνιστές της πάλι θα είναι λίγοι μόνο που αυτή τη φορά με το τέλος της πρεμιέρας θα αναλάβουν να εκπαιδεύσουν συστηματικά τους θεατές ώστε όλες οι επόμενες παραστάσεις να γίνουν από αυτούς*.


Είναι απίστευτα φαντασμαγορικό να βλέπεις τις απέλπιδες προσπάθειες των πολιτικών εκπροσώπων της αστικής τάξης σε όλες τις προηγμένες χώρες να προχωρούν σε τεράστιες περικοπές των δημοσίων δαπανών προκειμένου να τις εξορθολογήσουν, λέξη κι' αυτή, ενώ την ίδια στιγμή πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ, κλπ λιμνάζουν συσσωρευμένα σε ιδιωτικά σεντούκια. Οι μεγάλοι φωστήρες της οικονομίας έντρομοι προσπαθούν να ξορκίσουν το φάντασμα των κρατικών χρεών χωρίς να λένε ποιές δαπάνες το δημιούργησαν.


Κουβέντα για τις στρατιωτικές δαπάνες των τελευταίων 65 ετών που γινόντουσαν χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα κατανάλωσης των προϊόντων που όλοι αγόραζαν π.χ. ένας ακόμη παγκόσμιος πόλεμος για να καταναλώσουμε τα οπλοστάσια που μας επέβαλαν. Κουβέντα για τις επιδοτήσεις των ιδιωτικών εταιρειών που στην ουσία έκρυβαν την αναδιανομή του εισοδήματος προς όφελος των λίγων. Κουβέντα για τις φορολογικές απαλλαγές για την ενθάρρυνση των επενδύσεων. Κουβέντα για τις δαπα΄νες για την έρευνα που τα αποτελέσματά της τα οικειοποιήθηκε το ιδιωτικό κεφάλαιο αυγαταίνοντας τα κέρδη του. Κουβέντα για τις υπερβολικές και μονοπωλιακού περιεχομένου χρεώσεις των δημοσίων έργων από τους μόνιμους και λίγους σε αριθμό νονούς των μειοδοτικών δήθεν διαγωνισμών. Κουβέντα για τις κατά καιρούς στηρίξεις των "προβληματικών επιχειρήσεων" που αφού οι ιδιοκτήτες τους είχαν αφαιρέσει όλο το μέλι παρέδιδαν στο φουκαρά εργαζόμενο - φορολογούμενο τα κουφάρια τους για να τα συντηρήσει κάτω από την απειλή των απολύσεων. Κουβέντα για την παράδοση στους ιδιώτες των κερδοφόρων τομέων της οικονομίας, που είχαν βρεθεί στα χέρια του κράτους είτε γιατί κάτι τέτοιο ήταν στο πρόγραμμα λαϊκών - σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων είτε γιατί η εθνικοποίησή τους είχε γίνει στις ειδικές συνθήκες του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, αφαιρώντας πάγιο εξοπλισμό και κεφάλαια από τα κρατικά ταμεία. Κουβέντα για τις νομοθετικές κρατικές ρυθμίσεις που στόχευαν μόνιμα στις διευκολύνσεις του κεφαλαίου αφαιρώντας σημαντικά εν δυνάμει εισοδήματα των κρατικών προϋπολογισμών. Όλα αυτά και πάρα πολλά άλλα τα φόρτωσαν στους κρατικούς προϋπολογισμούς για πάνω από εκατό χρόνια.


Πόσα ακόμα μπορεί κανείς να πει είναι μια ιστορία που δεν έχει τέλος. Σήμερα λοιπόν οι φωστήρες της οικονομίας, με Νόμπελ, βραβεία, καθηγητιλίκια, ευδόκιμες διαδρομές σε μεγάλες τράπεζες και νομισματικά ταμεία, που το σύστημα του καπιταλισμού έχει τυφλώσει με τις παχυλές αμοιβές που τους δίνει για να το υπηρετούν, αναζητούν τη λύση στο αποτέλεσμα και όχι στις αιτίες που το δημιούργησαν. Δανείζουν λοιπόν τα κράτη από τα κλεμμένα που ανέφερα πιο πάνω και από χρήμα που με τη μεγαλύτερη ευκολία τυπώνουν στις κεντρικές τους τράπεζες με τον όρο να περιορίσουν τις ανάγκες δανεισμού τους. Εύλογο το ερώτημα: Αφού λεφτά πουλάνε γιατί να μη θέλουν να δανειστούμε περισσότερα και έτσι να μας παίρνουν περισσότερα. Εύκολη και η απάντηση για όποιον θέλει να βλέπει: Έχοντας τραβήξει τα λεφτά από την πραγματική οικονομία και παίζοντας το άθλιο παιχνίδι των χρηματοοικονομικών διαπίστωσαν ότι έφτιαξαν μια φούσκα που γρήγορα θα έσκαγε μέσα στα χέρια τους. Επειδή όμως η πραγματική οικονομία τους δίνει μειούμενα ποσοστά πραγματικής κερδοφορίας δεν θέλουν να επενδύσουν σε αυτήν. Έτσι, τους έμενε ένας δρόμος μόνο: να εισπράττουν τόκους από δάνεια τα οποία όμως έπρεπε να μην καταντήσουν χαρτονομίσματα χωρίς αντίκρυσμα. Γι' αυτό ακολουθούν το δρόμο που σήμερα βλέπουμε.


Έτσι, περικόπτουν τις δημόσιες δαπάνες όχι φυσικά σε όλα αυτά που ανάφερα πιο πάνω αλλά σε όλα τα υπόλοιπα των κρατικών προϋπολογισμών που αφορούν μόνο στους εργαζόμενους. Βέβαια με όλα αυτά τα μέτρα πετυχαίνουν ταυτόχρονα την ονομαστική αλλά και πραγματική μείωση του κόστους εργασίας. Στοχεύουν λοιπόν με ένα σμπάρο σε δύο τρυγόνια: το πρώτο να κερδίζουν από τους τόκους των κλεμμένων από μας που τώρα μας δανείζουν για να πληρώσουμε αυτά που οι ίδιοι με τις επιλογές τους μας χρέωσαν μέσα από τις ξεπουλημένες κυβερνήσεις και το δεύτερο να ελπίζουν μήπως η μείωση του κόστους εργασίας ξαναοδηγήσει προς τα πάνω το ποσοτό του κέρδους. Το πρώτο σήμερα το πετυχαίνουν. Όμως το κόστος της επιτυχίας γίνεται κάθε μέρα και μεγαλύτερο οικονομικά και κοινωνικά και οδηγεί όπως βλέπει κάθε εχέφρων άνθρωπος σε δημιουργία επαναστατικών συνθηκών. Το δεύτερο δεν το πετυχαίνουν γιατί έχοντας οδηγήσει όλη την παραγωγική δραστηριότητα με μοναδικό κριτήριο τη μείωση του κόστους εργασίας με εξαιρετικά έντονους ρυθμούς τα τελευταία τριάντα χρόνια διαπιστώνουν τώρα ότι δύσκολα πάει πιο κάτω (βλέπεις καλό είναι να κατακτάς την Κίνα με τον εισοδισμό τύπου Νίξον - Κίσιγκερ αλλά ανοίγεις ένα πολύ μεγάλο λάκο για να πέσεις ο ίδιος μέσα). Ακόμα διαπιστώνουν ότι και να πάει λίγο πιο κάτω η ζωντανή εργασία αποτελεί όλο και μικρότερο ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής. ΄Ετσι, επηρεάζει όλο και λιγότερο το συνολικό ανελαστικό κόστος των προϊόντων και των υπηρεσιών.


Η παράσταση λοιπόν αρχίζει. Στην παγκόσμια σκηνή μπαίνουν οι καινούριοι πρωταγωνιστές. Αυτοί που λοιδωρούνται ακόμα και από την ίδια τους την τάξη. Το έργο είναι μεγάλης διάρκειας. Δεν θα είναι ευχάριστο. Θα είναι όμως λυτρωτικό.


Με αγάπη
Κωνσταντίνος ο Άκτητος



* Αυτή θα είναι η μεγάλη αλλαγή σε σχέση με το '17. Όλοι οι υποψήφιοι πρωταγωνιστές των μελλοντικών παραστάσεων θα έχουν εκπαιδευτεί για να χειριστούν τις υποθέσεις του νέου κόσμου όταν αυτός θα αρχίσει να χτίζεται.

Νέο Δίφωνο με Ξαρχάκο - Πλάτωνος - Kurt Weill




Σε αυτό το τεύχος:

ΘΕΜΑΤΑ

* Η παράδοση στην πρίζα
Η χρήση της ηλεκτρονικής μουσικής και η δημιουργική ενσωμάτωση σε αυτήν τής παράδοσης ανοίγει δρόμους και αυτιά σε μουσικούς και κοινό.

* Μαρία Κάλλας
Τελείως ξένη σ’ έναν κόσμο μετριότητας και τελειότητας. Δεν μπορείς να το πεις αλλιώς. Ίσως μπορείς να το ονειρευτείς.

* Παίρνω την ιστοσελίδα μου… και τραγουδάω!
Μια πλοήγηση σε προσωπικά sites Ελλήνων μουσικών.

* Ο μουσικός Μπρεχτ
Αυτόν δεν τον βάζουν στο χέρι

ΠΡΟΣΩΠΑ
Αρλέτα - Λάκης Παπαδόπουλος, A Des Potes, Αλχημιστές, Encardia, Λεωνίδας Μαράντης, Δημήτρης Λάμπος, Trendy Hooliguns, Βασίλης Μασσαλάς, Λευτέρης Ζέρβας, Γιάννης Κακουλίδης, Νίκος Ζούδιαρης, Γλυκερία, Wim Mertens, Neil Young, Linkin Park, Zaz, Serj Tankian, Count Basie, Tito Puente, Anita ODay, Mantovani, Boris Vian, Dean Martin

ΤΑ CD ΤΟΥ ΔΙΦΩΝΟΥ

Σταύρος Ξαρχάκος

Η παρούσα ανθολογία περιέχει δεκαέξι τραγούδια και ένα οργανικό του μεγάλου Έλληνα συνθέτη, σε στίχους των Νίκου Γκάτσου, Λευτέρη Παπαδόπουλου, Βαγγέλη Γκούφα, Κώστα Κινδύνη, Κώστα Φέρρη, που σηματοδοτούν διαφορετικές καμπές της δημιουργικής του πορείας.


Λένα Πλάτωνος - Όποιος τη δει φωνάζει τ’ όνομά της

Ένα διαφορετικό premium cd, απ’ αυτά που κοσμούν τη δισκοθήκη ως ντοκουμέντα. Αφιέρωμα στη συνθέτρια Λένα Πλάτωνος, όχι αποκλειστικά με επιλογές από τη δισκογραφία της στη Lyra, αλλά με ανέκδοτες ηχογραφήσεις και εναλλακτικές διασκευές τραγουδιών της.
H Lotte Lenya τραγουδά Kurt Weill και Bertolt Brecht
Ο Kurt και η Lotte αποτέλεσαν ένα εκρηκτικό δίδυμο μέντορα και μούσας, που σφράγισε την πρωτοπορία της ευρωπαϊκής μουσικής στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Συνυπολογιζομένη μάλιστα η μεγαλοφυΐα της πένας του Bertolt Brecht, αντιλαμβανόμαστε το καλλιτεχνικό μέγεθος αυτών των αριστουργημάτων.






Ο κόσμος ανάποδα, στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης




Την Κυριακή 24 Οκτωβρίου, ώρα 11:00 :

Για μια μόνο παράσταση στο κιν/θέατρο "ΡΕΞ" (τηλ: 2841025690) στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης οι ήρωες του παιδικού cd: "Ο Κόσμος Ανάποδα" θα ζωντανέψουν μέσα από ένα απολαυστικό μουσικο-θεατρικό πρόγραμμα για μικρούς και μεγάλους! "Ένας λάθος υπολογισμός φέρνει δυο "περίεργους" επισκέπτες -τον ξερόλα Υάκινθο και την αφελή Ορτανσία- άθελά τους, ανάμεσα στους θεατές μιας μουσικο-θεατρικής παράστασης. Αλλόκοτοι χαρακτήρες όπως η ξακουστή Μάγισσα Σκουποξυλάνθη, ο ατυχής κύριος Γρουσουζέλος, ο πανίσχυρος Πυρετός, η μποέμ θεία Πανακότα. ο Μπομπ ο Χαμαιλέοντας και πολλοί άλλοι,  παρελαύνουν μπροστά τους και τους παρασύρουν στον φανταστικό τους κόσμο. Τον Ανάποδο Κόσμο!!! "

Παίζουν οι:
Ελισσαίος Βλάχος, Έμη Σίνη

Τραγουδούν οι:
Γιάννης Ιδομενέως, Μαρία Παπαγεωργίου και Παντελής Ραβδάς

Μουσικοί:
Πιάνο: Άγγελος Αγγέλου
Ακορντεόν: Θόδωρος Κοτεπάνος
Κλαρινέτο: Κώστας Αγκιναρασταχάκης

Παρασκευή 22 Οκτωβρίου 2010

Στέφανος Ρόκος: Horror & Romance on Another Planet - Εγκαίνια έκθεσης




Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΑΓΚΑΘΙ ΚAΙ Ο ΚΟΡΜΟΡΑΝΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΚΟΣ
“ΤΡΟΜΟΣ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΖΟ ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ”
ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

Ο Στέφανος Ρόκος, η νέα σειρά έργων του σε χαρτί και καμβά με τίτλο “Τρόμος και Ρομάντζο σε Έναν Άλλον Πλανήτη” και η μουσική συλλογή “Horror & Romance on Another Planet” με τη συμμετοχή 18 Ελλήνων και ξένων μουσικών και συγκροτημάτων, στο Αγκάθι.

ΕΓΚΑΙΝΙΑ: ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2010 // ΩΡΑ 20:00
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ – 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ:
ΔΕΥΤΕΡΑ ΕΩΣ ΣΑΒΒΑΤΟ 11.00 – 13.30
& ΤΡΙΤΗ ΕΩΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18.30 – 20.30

ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΑΓΚΑΘΙ
Μηθύμνης 12 & Επτανήσου. Πλατεία Αμερικής. Αθήνα. Τηλ 210 8640250

Ο Στέφανος Ρόκος πλαισιώνει την καινούρια ατομική του έκθεση στο Αγκάθι (την έκτη σε συνεργασία με το συγκεκριμένο χώρο, συμπεριλαμβανομένων τριών συμμετοχών σε αντίστοιχες Art Athina) με μία μουσική συλλογή αντί καταλόγου, και τη συμμετοχή 18 μουσικών και συγκροτημάτων από το ευρύτερο φάσμα της pop / rock μουσικής τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού, οι οποίοι έγραψαν και ηχογράφησαν από ένα πρωτότυπο τραγούδι ή σύνθεση ειδικά για την έκθεση. Όλοι καλλιτέχνες που ανέκαθεν εκτιμούσε ο Στέφανος Ρόκος, στο άλμπουμ συμμετέχουν οι Έλληνες Bokomolech, Mανώλης Αγγελάκης, Κόρε. Ύδρο, Ιnterstellar Overdrive, Φοίβος Δεληβοριάς, Αρλέτα, Sigmatropic και The Last Drive, οι Βέλγοι Zita Swoon, Rudy Trouve, Maxon Blewitt, S.W.A.N. και Nunee & The Sad Beeds, η Αμερικανοαγγλίδα Piney Gir, οι Φινλανδοί Beautiful People με την Αμερικανίδα Carla Torgerson, οι Αμερικάνοι Bobby Conn και The Fiery Furnaces και η Καναδέζα Krista Muir.

Bρείτε το πλήρες tracklist και φωτογραφίες των έργων στο

Όσο καιρό ζωγραφίζει, ο Στέφανος Ρόκος έχει πολλές φορές “εκμεταλλευτεί” την αγαπημένη του μουσική, ως πηγή έμπνευσης, πεδίο αναφοράς ή προσωπικό παιχνίδι.
Πολλές φορές έχει επίσης διαδράσει με αυτήν, όπως – μεταξύ άλλων – το Νοέμβριο του 2005 που συνόδευσε τον κατάλογο της δεύτερης ατομικής του έκθεσης στο Αγκάθι με την ειδικά ηχογραφημένη μουσική των - φίλων και τακτικών συνεργατών του - Interstellar Overdrive, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει φιλοτεχνήσει πολλά εξώφυλλα δίσκων μουσικών και συγκροτημάτων που γνωρίζει και εκτιμά (όπως των Sigmatropic, Φοίβου Δεληβοριά, Χρήστου Λεοντή, Παύλου Παυλίδη, Interstellar Overdrive και Krista Muir).
Αντιγράφουμε από το εισαγωγικό κείμενο που συνοδεύει το άλμπουμ:

Η συλλογή “Horror & Romance on Another Planet” είναι το αποτέλεσμα μιας ιδέας του Στέφανου Ρόκου, που γεννήθηκε την Άνοιξη του 2008, κυρίως από την ανάγκη του να εκφράσει την αγάπη του για τη μουσική συνδυάζοντάς την με τη ζωγραφική του.

Έχοντας κάνει παρόμοιες δημιουργικές συνεργασίες στο παρελθόν, προσέγγισε μερικούς από τους Έλληνες ή ξένους μουσικούς και συγκροτήματα που εκτιμούσε ιδιαιτέρως και με τους οποίους είχε κατά καιρούς σχετιστεί (είτε ως φίλος, είτε δουλεύοντας μαζί τους, είτε συμμετέχοντας ο ίδιος στη διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων μαζί με τον Κορμοράνο, την εταιρεία παραγωγής με την οποία συνεργάζεται από το 2002 σε διαφόρων ειδών διοργανώσεις), και τους ζήτησε να γράψει ο καθένας από ένα μουσικό κομμάτι εμπνευσμένο από τη νέα ενότητα των ζωγραφικών του έργων.

Ο μόνος “περιορισμός” που έθεσε ήταν η αναφορά του τίτλου της έκθεσης, “Τρόμος και Ρομάντζο σε Έναν Άλλον Πλανήτη”, κάπου μέσα στη σύνθεση, με οποιονδήποτε πιθανό τρόπο επέλεγαν οι ίδιοι (άμεσα, έμμεσα, ως ολόκληρη πρόταση, σε κομμάτια, σε παραλλαγή, σε οποιαδήποτε γλώσσα ή καθόλου).

Η ανταπόκριση των μουσικών ήταν κάτι παραπάνω από θετική, και - μαζί με τις φωτογραφίες ορισμένων εκ των έργων της έκθεσης -, το υλικό  που συγκεντρώθηκε κυκλοφορεί σε 1700 αριθμημένα αντίτυπα, τόσο ως αναπόσπαστο στοιχείο της έκθεσης όσο και ως αυτόνομο αντικείμενο τέχνης.

Το cd θα διατίθεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης, και αποκλειστικά μέσω του ίδιου του καλλιτέχνη στη συνέχεια, ενώ το βράδυ των εγκαινίων θα ακολουθήσει afterparty στο ΤΩΡΑ Κ44 (Κωνσταντινουπόλεως 44, Γκάζι) με ελεύθερη είσοδο και live εμφάνιση της Piney Gir με την τετραμελή μπάντα της από το Λονδίνο.

Παρουσίαση βιβλίου του Χρηστου Α. Μιχαήλ



ΔΕΥΤΕΡΑ, 1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
ώρα 20.30
IANOS, Σταδίου 24

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η καχυποψία ενός άλλοθι

του Χρήστου Α. Μιχαήλ

με εικονογράφηση της Παναγιώτας Τσιμπαλίδη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ

Ομιλητές:
Στέλλα Βλαχογιάννη, δημοσιογράφος, ποιήτρια
Σπύρος Αραβανής, φιλόλογος, δημοσιογράφος, συνεκδότης Ποιείν

Απαγγέλλει ο ηθοποιός Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος

Τραγουδούν η Νατάσσα Μποφίλιου, ο Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης και η Μαρία Παπαγεωργίου

Στο πιάνο ο συνθέτης Θέμης Καραμουρατίδης

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

Ο Χρήστος Α. Μιχαήλ γεννήθηκε στη Σαλαμίνα, τελείωσε το σχολείο στη Λεμεσό και σπούδασε χρηματοοικονομική και τραπεζική διοικητική στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Σήμερα εργάζεται ως δημοσιογράφος σε μουσικά περιοδικά – έντυπα και διαδικτυακά. Αυτό είναι το πρώτο του βιβλίο.

Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2010

"Θα την πω και πάλι επανάσταση" - Ο Γιώργος Κοτανίδης για τον Δημήτρη Καμπερίδη




Αδερφέ μου,
φίλε μου,
συνάδελφε,
σύντροφε,
ενάρετε πολίτη Δημήτρη Καμπερίδη.

Η σύντροφός σου Λήδα και τα παιδιά σου, Εύα και Ορέστης, μου ζήτησαν να είμαι ο μόνος που θα σε αποχαιρετίσει εκ μέρους όλων, της οικογένειας, των συγγενών, των φίλων, των συναδέλφων, των παλιών συντρόφων. 

Βαριά δουλειά, δύσκολη και επώδυνη αλλά ίσως αυτός ο αποχαιρετισμός με ανακουφίσει και μου πάρει ένα μέρος από το βάρος που νιώθω. Μην πεταχτείς λοιπόν και πεις "σταμάτα ρε Κοτανίδη να μιλήσει και κανένας άλλος", άλλωστε δεν ξέρω αν θα αντέξω μέχρι τέλους. Γι’ αυτό τα έγραψα.

Αδερφέ, φίλε, συνάδελφε, σύντροφε, ενάρετε πολίτη Δημήτρη Καμπερίδη, θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλες ακόμη προσφωνήσεις για να σε περιγράψω καλύτερα αλλά δεν το κάνω γιατί θα μου ξέφευγαν και μερικές λίγο άκομψες για τη στιγμή, από αυτές που σου έλεγα όταν ήμασταν εν στενώ.

Κρατώ το αδερφέ, το φίλε και το σύντροφε γιατί αυτό υπήρξαμε όλα αυτά τα χρόνια, σύντροφοι στην επανάσταση, στην τέχνη, σύντροφοι σαν πατέρες και οικογενειάρχες, σύντροφοι στις περιπέτειες και τους έρωτες, στις αλητείες, στις τρέλες και τις σαχλαμάρες, στη ζωή ολόκληρη.

Πάνε κάπου εξήντα χρόνια, από τότε που η τύχη μας έφερε να μένουμε δίπλα-δίπλα στη Δράμα, να παίζουμε μπάλα, να μαλώνουμε νυχθημερόν όπως τα αδέρφια και να φωνάζουμε για την αγαπημένη μας ομάδα τη Δόξα Δράμας. Με την ευκαιρία να ξέρεις ότι ξεκίνησε το πρωτάθλημα της Β΄ εθνικής χθες με νίκη.

Μαζί ξεκινήσαμε από τη Θεσσαλονίκη να κατεβούμε στην Αθήνα για να γίνουμε ηθοποιοί, να ανακαλύψουμε το θέατρο στη Σχολή, να μάθουμε καλά την τέχνη μας, τον Σαίξπηρ και τον Αισχύλο, μαζί ανακαλύψαμε τον Μαρξ και την επανάσταση που θα άλλαζε τον κόσμο «μα και χωρίς τον Μαρξ εμείς ξέραμε που θα ταχθούμε» όπως λέει ο αγαπημένος μας Μαγιακόφσκι, με τους αδύνατους.

Μαζί προχωρήσαμε στο Ελεύθερο Θέατρο και την περιπέτεια της ομαδικότητας που λίγοι κατάλαβαν και θα καταλάβουν ποτέ τι σήμαινε για μας, πόσο αναγκαία ήταν αυτή η ομαδικότητα, που μέσα από τεράστιες δυσκολίες και κόντρες μας ένωνε σε μια ποιότητα ανώτερη.

Παρέα μας χτύπησε στα είκοσι χρόνια μας η δικτατορία που μας φίμωσε και μαζί αποφασίσαμε να αντισταθούμε, μαζί ενταχθήκαμε στις γραμμές του ΕΚΚΕ που υποσχόταν μια άλλη αριστερά, επαναστατική και ηθική και το υπηρετήσαμε με πάθος και αίσθημα αληθινό. Χωρίσαμε όταν βρέθηκα στη φυλακή κι εσύ κυνηγημένος από τα χουντικά βρομόσκυλα κατάφερες να διαφύγεις στη Γερμανία. Μαζί χαρήκαμε την πτώση της χούντας και την ελευθερία για την οποία παλέψαμε. Και όταν καταλάβαμε ότι η επανάσταση είναι αδύνατη, δεν πάψαμε να πιστεύουμε αλλά ξέραμε πλέον ότι οι επαναστάσεις προδίνονται και καταρρέουν από τα μέσα, από το πάθος που έχουν οι άνθρωποι που ηγούνται για την εξουσία. Από τα κατεστημένα κυκλώματα και την απληστία. 

Τότε είπαμε ότι για μας η λύση είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε καλοί άνθρωποι, καλοί και ενάρετοι πολίτες. Εσύ το προσπάθησες και το πέτυχες, υπήρξες ένας δίκαιος και ενάρετος πολίτης σε μια αβαθή δημοκρατία, έζησες στο φως, έμεινες έξω από την σκοτεινιά και τη δυσάρεστη οσμή των κυκλωμάτων και των κομματικών μηχανισμών που κυριάρχησαν στη μεταπολίτευση, πράγμα που δεν συγχωρούν. 

Γι’ αυτό και πήρες λιγότερα από όσα σου ανήκαν, λιγότερες ευκαιρίες να προσφέρεις με την τέχνη σου και το ταλέντο σου. Αλλά και με αυτές τις ευκαιρίες που είχες έδωσες το στίγμα της τέχνης σου και του ήθους σου, διακρίθηκες σε όλα τα είδη που υπηρέτησες, στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, έλαμψες έστω και καθυστερημένα στην τραγωδία και στην Επίδαυρο και κέρδισες την εκτίμηση την αγάπη όλων αυτών που είχαν τη χαρά να δουλέψουν μαζί σου, να σε γνωρίσουν και να φωτιστούν από το την παρουσία και την ύπαρξή σου. Την εκτίμηση και την αγάπη των φίλων, των συναδέλφων των συμπολιτών και του κοινού. 

Δεν «μήδισες» και δεν αλληθώρισες ποτέ προς την εξουσία και τις κάθε λογής «σατραπείες» που προσφέρει γι’ αυτό και σου αξίζουν «τα δίκαια και τα ανεκτίμητα εύγε» που λέει ο άλλος αγαπημένος μας, ο Καβάφης.

«Αγαθοίς ανδράσιν μείζων ο κατόπιν και μετά την τελευτήν έπαινος, φθόνου ουκ επί πολύ επιζώντος» έγραψε ο Θουκυδίδης. Για σένα δεν χρειαζόταν να φύγεις για να έρθει ο έπαινος, τον είχες και εν ζωή, τώρα απλώς θα γίνει μείζων.

Αγαπημένε μας Δημήτρη, ήσουν τυχερός που είχες στο ταξίδι σου σύντροφο τη Λήδα, αυτήν την θαυμάσια και δυνατή γυναίκα με την οποία πορεύτηκες στη ζωή και μεγαλώσατε δύο εξαίρετα παιδιά για τα οποία καμάρωνες και καμαρώνουμε όλοι.

Ο πόνος τους είναι πολύ μεγάλος όπως και όλων μας γιατί έφυγες τόσο νωρίς, τώρα που θα χαλάρωνες και θα απολάμβανες τα εγγόνια σου, τώρα που «αρχίζαμε να κατεβαίνουμε το λαγκάδι των χρόνων» όπως λέει ο Οθέλλος και ελπίζουμε ότι θα γίνουμε σοφότεροι. Φαίνεται ότι δεν ήθελες να γεράσεις, και αποφάσισες ότι δεν σου πάει ο ρόλος του ασθενή γι’ αυτό έφυγες γρήγορα. 

Υπάρχει όμως για όλους μας μια παρηγοριά, για τη Λήδα ότι ήταν η σύντροφος ενός σπουδαίου ανθρώπου και τα παιδιά σου παιδιά ενός δίκαιου και καλού πατέρα. Και για μας τους υπόλοιπους που θρηνούμε, ότι γνωρίσαμε έναν άνθρωπο που ήταν καλός κ’ αγαθός άνθρωπος.

Ο Γιώργος Σεφέρης γράφει: «όταν στο δρόμο της Θήβας ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι’ αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απάντησή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα». 

Να πεις χαιρετίσματα εκεί που θα πας στον αδερφό σου το Λάκη που τον χάσαμε κι’ αυτόν πριν λίγους μήνες, στο Σταύρο Καλάρογλου, τον Μήτσο Ευθυμιάδη και τον Μηνά Κωνσταντόπουλο. Να χαιρετίσεις και να αγκαλιάσεις τον Νίκο Σκυλοδήμο, τον Γιώργο Σαμπάνη, την Χριστίνα Σιμοπούλου, τα παιδιά του Ελεύθερου Θεάτρου που έφυγαν νωρίτερα, από μας τους υπόλοιπους που ήμαστε εδώ και σε αποχαιρετούμε.

Εκ μέρους όλων, της Λήδας, του Ορέστη, της Εύας, της Αγγελικής, των εγγονών σου, των συγγενών, των φίλων, των συναδέλφων και των συντρόφων σου απευθύνω το ύστατο Χαίρε. Το κενό που αφήνεις είναι πολύ μεγάλο, προσωπικά ξέρω πως δεν θα βρω άλλον άνθρωπο να μαλώνω και να βρίζομαι καθημερινά, αλλά να ξέρεις ότι δεν θα πάψεις στιγμή να είσαι ανάμεσα μας, στο θέατρο, στις παρέες, στις συναντήσεις, στους αγώνες της Εθνικής, στο Φίλιον αλλά και στην προσδοκία της μεγάλης αλλαγής που επειδή δεν βρίσκω άλλη λέξη και ίσως επειδή είμαι αμετανόητος, θα την πω και πάλι επανάσταση.

13/9/10
Γιώργος Κοτανίδης

Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2010

Τα ελληνικά eighties: Η παρεξηγημένη δεκαετία του τραγουδιού





Τα ελληνικά eighties

Η παρεξηγημένη δεκαετία του τραγουδιού


του Ηρακλή Οικονόμου
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΔΙΦΩΝΟ)

Σήμερα, όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες στρέφονται στη δεκαετία του ’80 μέσω των live, των επανεκδόσεων και των επανεκτελέσεων. Για όσους κουβαλούν μέσα τους ένα κομμάτι των κατασυκοφαντημένων eighties, η επιστροφή σ’ αυτά συνιστά μια δικαίωση. Αλλά γιατί η δεκαετία εκείνη συνεχίζει βασανιστικά να μας αφορά;

Η δεκαετία που δεν υπήρξε ποτέ

Για πολλούς, η δεκαετία του ’80 είναι ένας εφιάλτης που πασχίζουν να ξεχάσουν. Λίγο τα στενά μπλου-τζιν και οι τόνοι λακ… λίγο ο λαϊκισμός και οι διαψεύσεις… λίγο οι μεγάλες πίστες και οι αλήστου μνήμης βιντεοταινίες… αναμφισβήτητα κάποιοι έχουν τους λόγους τους να κοιτάνε αφ’ υψηλού εκείνα τα χρόνια. Κάποιοι άλλοι όμως παραμένουμε νοσταλγοί μιας δεκαετίας που περιείχε πολλά περισσότερα απ’ όσα μπορέσαμε να συγκρατήσουμε και να καταλάβουμε. Τότε που μεγαλώναμε με Θέατρο της Δευτέρας και Στρουμφάκια, με Κάμπινγκ και Μουσικό Καλειδοσκόπιο, με Φρουτοπία και Ιππότη της Ασφάλτου, με Θέατρο Σκιών και Λιλιπούπολη. Χωρίς sms, χωρίς facebook, χωρίς chat. Ευτυχώς. Ακούγοντας πειρατικό ραδιόφωνο οι πιο ψαγμένοι, με τσακωμούς για τους Duran Duran και τους Wham οι mainstream, με βόλτες στη Barbarella οι νυχτόβιοι.

Όπως και ευρύτερα, έτσι και στο πεδίο της μουσικής, τα ελληνικά eighties έχουν καταγραφεί ως περίπου η δεκαετία που ποτέ δεν υπήρξε. Εάν τα ’60s ήταν το έντεχνο-λαϊκό των Θεοδωράκη και Χατζιδάκι, εάν τα ’70s ήταν το πολιτικό τραγούδι, εάν τα ’90s ήταν το «έντεχνο», εάν η αυγή του 21ου αιώνα είναι το έθνικ, η κάτι-σαν-Φάμελλος ροκ μπαλάντα και ο αγγλικός στίχος, τότε τι αλήθεια υπήρξαν τα ’80s; Για τους περισσότερους, μια καρικατούρα. Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό: πρώτον, γιατί πράγματι τα ’80s περιείχαν σπέρματα παρακμής και κιτς, και δεύτερον, γιατί το σβήσιμο της μνήμης υπήρξε προϋπόθεση για μια πιο ομαλή μετάβαση στο ναρκισσισμό και την καταναλωτική νιρβάνα των 1990s. Όπως το άστρο που φτάνει στη μέγιστη λαμπρότητά του πριν καταστραφεί ολοκληρωτικά, η δεκαετία του ’80 αποτέλεσε την κορύφωση της καλλιτεχνικής και αισθητικής πρωτοπορίας, πριν παραδοθεί στην ήττα που η ίδια διαλεκτικά εγκυμονούσε. Όχι απλά υπήρξε η δεκαετία του ’80, αλλά και συνιστά μοναδική περίοδο στην ιστορία του τραγουδιού.

Όταν άνθιζαν όλα τα λουλούδια

Οι τραγουδοποιοί
Τα ελληνικά eighties μας αφορούν κυρίως λόγω της ασύλληπτης πολυμορφίας τους που επέτρεψε την άνθιση των πιο αντιφατικών και πρωτότυπων ρευμάτων. Τότε γεννιέται το ρεύμα των «τραγουδοποιών», ο στυλοβάτης του λεγόμενου «έντεχνου». Πρωτεργάτης του ρεύματος είναι ο Βαγγέλης Γερμανός και τα ιστορικά Μπαράκια του. Όμως το μεγάλο «μπαμ» γίνεται με τους Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα στα Ζεστά Ποτά, τον χαρακτηριστικότερο ίσως δίσκο όλης της δεκαετίας. Με το Χαράτσι, ο εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενος Νίκος Παπάζογλου προτείνει ένα χαμηλόφωνο νέο-λαϊκό ύφος. Νέοι, ταλαντούχοι δημιουργοί ξεπηδούν σε μια εποχή όπου όλα επιτρέπονται. Ενδεικτικά: Βασίλης Καζούλης (Μπλε μωρό), Νίκος Ζιώγαλας (Τζάμπο), Διονύσης Τσακνής (Τρίτο μάτι, Φταίνε τα τραγούδια), Βασίλης Νικολαΐδης (Οδός Σανταρόζα), Σταύρος Παπασταύρου (Το πίσω δωμάτιο), Φοίβος Δεληβοριάς (Παρέλαση) και Σωκράτης Μάλαμας (Ασπρόμαυρες Ιστορίες).

Το ρεύμα της έντεχνης μπαλάντας εμπλουτίζεται και από δημιουργούς γένους θηλυκού, οι οποίες πρωτοεμφανίζονται ως ερμηνεύτριες. Η Αρλέτα προσφέρει Ένα καπέλο με τραγούδια, πριν τα Περίπου και Τσάι Γιασεμιού όπου συνεργάζεται με τον Λάκη Παπαδόπουλο και τη Μαριανίνα Κριεζή. Η Αφροδίτη Μάνου ερμηνεύει την Απόπειρα προτού γράψει την Νυχτερινή Εκπομπή, η Μελίνα Τανάγρη ταξιδεύει στον Τεσσαρακοστό Παράλληλο και «μπερδεύεται γλυκά» στα δικά της τραγούδια, και η Ελένη Βιτάλη στρέφει τη ματιά της στο Απέναντι Μπαλκόνι. Οι παλαιότεροι τραγουδοποιοί ακολουθούν πιστά. Ο Διονύσης Σαββόπουλος γράφει τα αξεπέραστα Τραπεζάκια Έξω και το αμφιλεγόμενο Κούρεμα, ενώ βάζει το τραγούδι στους τηλεοπτικούς δέκτες με το θρυλικό Ζήτω το ελληνικό τραγούδι. Ο Δήμος Μούτσης συνεργάζεται με τον Κώστα Τριπολίτη στο Φράγμα, προτού στραφεί στους δικούς του στίχους με το Ενέχυρο και το Να! Και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης παγιώνει το χαρακτηριστικό του ύφος στη Χαμηλή Πτήση και στα Τραγούδια για Κακά Παιδιά κάνοντας Πάρτυ στη Βουλιαγμένη.

Οι συνθέτες
Πλάι στο νέο αίμα, η δεκαετία του ’80 μπορεί να καυχιέται για μερικές από τις ωριμότερες καταθέσεις των μεγάλων συνθετών. Ο Μίκης Θεοδωράκης καταθέτει σύγχρονους προβληματισμούς στους κύκλους τραγουδιών Χαιρετισμοί, Ραντάρ, Επιβάτης και Μήπως ζούμε σ’ άλλη χώρα;. Ο Μάνος Χατζιδάκις εξελίσσει την τέχνη του με έργα όπως Η εποχή της Μελισσάνθης, Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς,  Σκοτεινή Μητέρα και Χειμωνιάτικος ήλιος. Το ίδιο κάνει και ο Γιάννης Μαρκόπουλος: Τολμηρή Επικοινωνία, Ορίζοντες, Οροπέδιο, Παράθυρο στη Μεσόγειο,  και πάνω απ’ όλα το Ρεπορτάζ είναι δίσκοι που διατηρούν ακέραια τη διαχρονικότητά τους. Ο Νίκος Μαμαγκάκης εκδίδει τα Κέντρο Διερχομένων και Του Έρωτα και του Πάθους ενώ ο Νότης Μαυρουδής συνεχίζει τη έντονα λυρική του δημιουργία με τους δίσκους Στην όχθη της καρδιάς μου, Έρως Ανίκατε Μάχαν και Κάπου Ανατολικοδυτικά.

Επίσης, ο Σταύρος Κουγιουμτζής εκδίδει εξαιρετικούς αλλά αδίκως ξεχασμένους κύκλους τραγουδιών: Μικραίνει ο κόσμος, Τα νυχτέρια μας, Τρελοί και άγγελοι. Ο Θάνος Μικρούτσικος, με πρόσφατη την επιτυχία του Σταυρού του Νότου, καταθέτει κομβικά έργα: Εμπάργκο, Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας, Όλα από χέρι καμένα, και το αριστουργηματικό Όσο κρατάει ένας καφές με τη φωνή του Διονύση Θεοδόση. Ο Μάνος Λοΐζος εκδίδει το Για μια μέρα ζωής, ενώ μετά τον θάνατό του κυκλοφορούν τα Γράμματα στην αγαπημένη. Ο Γιάννης Σπανός δίνει μεγάλα τραγούδια στην Άλκηστη Πρωτοψάλτη (Έξοδος Κινδύνου) και την Τάνια Τσανακλίδου (Φίλε, Της Βροχής και της Νύχτας) και ο Ηλίας Ανδριόπουλος αναδεικνύει την έντεχνη πλευρά της Σωτηρίας Μπέλλου με τα μνημειώδη Λαϊκά Προάστια και τις Ξένες Πόρτες, μελοποιώντας τους Προσανατολισμούς του Ελύτη.

Στη δεκαετία αυτή, νέοι συνθέτες κάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους. Ο Νίκος Ξυδάκης, μετά την Εκδίκηση της Γυφτιάς και Τα Δήθεν, ξεδιπλώνει την τέχνη του στους δίσκους Πρώτο βράδυ στην Αθήνα, Κοντά στη δόξα μια στιγμή και Κάιρο-Ναύπλιο-Χαρτούμ. Ο Γιώργος Σταυριανός εισάγει έναν πρωτοφανή λυρισμό με την Έρημη Πόλη και τους Φόβους του Μεσημεριού, με όχημα τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη. Συναντάμε επίσης τους Σπύρο Βλασσόπουλο (Σαπφώ, σε μετάφραση Σωτήρη Κακίση), Τάσο Γκρους (Μορφές), Σταμάτη Σπανουδάκη (Κοντραμπάντο), Κώστα Καλδάρα (Νυχτερινή Κυβέρνηση), Νίκο Κυπουργό (Rom) και Δημήτρη Παπαδημητρίου (Ρεβάνς). Εντωμεταξύ, η Ελένη Καραΐνδρου αρχίζει τη γόνιμη συνεργασία της με τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο (Ταξίδι στα Κύθηρα, Μελισσοκόμος, Τοπίο στην Ομίχλη).  Αλλά ο χαρακτηριστικότερος νέος συνθέτης των 1980s είναι αναμφισβήτητα ο Σταμάτης Κραουνάκης, με τα πρωτοποριακά Σκουριασμένα Χείλη, το λησμονημένο Σαριμπιντάμ με τη Χριστιάννα, και τα υπόλοιπα δώρα της συνεργασίας του με την Λίνα Νικολακοπούλου (Κανονικά, Κυκλοφορώ κι Οπλοφορώ, Μαμά γερνάω).

Ροκάδες, γκρουπ και πρωτοπορία
Στην πανσπερμία ήχων και μηνυμάτων των 1980s, το ροκ βρίσκει γόνιμο έδαφος για να καλλιεργηθεί. Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου (Φοβάμαι, Διαίρεση, Χαιρετίσματα, Χορεύω) γίνεται αντικείμενο λατρείας σε γήπεδα και σύνθημα στο στόμα της νεολαίας. Νέα συγκροτήματα, όπως οι Τρύπες με τον Γιάννη Αγγελάκα, οι Τερμίτες με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, και φυσικά οι Απροσάρμοστοι με τον Παύλο Σιδηρόπουλο ξαναγράφουν την ιστορία της ελληνικής ροκ. Sharp Ties, Last Drive, Magic de Spell, Λάκης Παπαδόπουλος, Μωρά στη Φωτιά, η λίστα είναι ατέλειωτη. Και ο Νικόλας Άσιμος (Ο Ξαναπές, Το φανάρι του Διογένη) με τις παράνομες κασέτες του δίνει το δικό του, άνισο αγώνα με τους μηχανισμούς του καθεστώτος και τα φαντάσματα του μυαλού του.

Tα eighties είναι η τελευταία αναλαμπή της συλλογικότητας, δηλαδή των συγκροτημάτων. Οι Χειμερινοί Κολυμβητές (Από το Πάρκο στη Μυροβόλο, Μ’ αγαπάς;) με προεξάρχοντα τον Αργύρη Μπακιρτζή εισάγουν το δικό τους ιδιόμορφο ήχο που αντλεί από την παράδοση και τη μελαγχολία της ελληνικής επαρχίας. Από την κοινή μήτρα μιας παρέας, οι Φατμέ με τον «άσωτο υιό» Νίκο Πορτοκάλογλου «βγαίνουν από το τούνελ» προσφέροντας δείγματα μιας ορμητικής ροκ μπαλάντας και οι Χάνομαι γιατί Ρεμβάζω (Οι κακές μας πράξεις, Τα Παροίνια) τραγουδούν παιχνιδιάρικα το λυρισμό με φυσικά όργανα. Οι Μουσικές Ταξιαρχίες (Αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν) του ανεπανάληπτου Τζίμη Πανούση παίζουν μόνοι τους στο γήπεδο της ροκ σάτιρας ενώ από τους Λαθρεπιβάτες (Απόψε λέω να μην κοιμηθούμε) ανατέλλει το άστρο του Παντελή Θαλασσινού. Τέλος, οι Ξέμπαρκοι καταθέτουν στο s/s Ionion 1934 τη δική τους σκοτεινή ματιά στον Νίκο Καββαδία.

Μια σημαντική προσφορά των ελληνικών eighties είναι η επιστροφή της παραδοσιακής μουσικής στο κυρίως σώμα της εγχώριας μουσικής σκηνής. Η διαχείριση της παράδοσης από τα μαύρα χρόνια της επταετίας 1967-1974 ως εργαλείο προώθησης της χουντικής αισθητικής είχε φυσιολογικά οδηγήσει στην υποχώρησή της. Χάρις σε προχωρημένα σχήματα όπως οι Δυνάμεις του Αιγαίου, η παράδοση νομιμοποιείται ξανά. Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων (Μοιρολόγια, Ο έρωτας στην Κρήτη είναι μελαγχολικός) κάνει τα πρώτα του δειλά βήματα ενώ ο Γιάννης Πάριος ερμηνεύει τα Νησιώτικα γνωρίζοντας πρωτοφανή λαϊκή αποδοχή.

Παράλληλα με την παράδοση, στα χρόνια του ’80 δίδεται ζωτικός χώρος για την άνθιση μιας εγχώριας μουσικής πρωτοπορίας. Πρωθιέρεια αναδεικνύεται η Λένα Πλάτωνος με τους ηλεκτρονικούς πειραματισμούς της στο θρυλικό Σαμποτάζ και στα έργα Καρυωτάκης, Μάσκες Ηλίου, Η Ηχώ και τα λάθη της, Γκάλοπ και Λεπιδόπτερα. Στην πρωτοπορία εντάσσεται και ο Μιχάλης Γρηγορίου που μελοποιεί μεγάλους ποιητές στα έργα Η αγάπη είναι ο φόβος και Ο Οδυσσέας στο ποτάμι. Ο Κυριάκος Σφέτσας συνοδεύει την σπαρακτική Κατερίνα Γώγου Στο Δρόμο. Και στα τέλη της δεκαετίας εμφανίζεται ο Μικρός αδερφός, η πρώτη προσωπική δουλειά του πολύπλευρου Μιχάλη Σιγανίδη.

Ρεμπέτες και λαϊκοί
Ένα από τα χαρακτηριστικότερα ρεύματα στη μουσική σκηνή των 1980s είναι η αναβίωση του ρεμπέτικου. Πυρήνας αυτής της αναβίωσης είναι οι κομπανίες. Στην Οπισθοδρομική Κομπανία κάνει τα πρώτα της βήματα η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ενώ η Ρεμπέτικη Κομπανία και η Αθηναϊκή Κομπανία βουτάν στα βαθιά της ρεμπέτικης και λαϊκής μυθολογίας. Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά τα Ρεμπέτικα της Κατοχής ενώ ο Σταύρος Ξαρχάκος καταθέτει το ιστορικό Ρεμπέτικο από την ομώνυμη ταινία του Κώστα Φέρρη.

Η περίοδος που εξετάζουμε τροφοδότησε και την τελευταία αναλαμπή του λαϊκού τραγουδιού. Στη δύση της εμφανίζεται ο Βαγγέλης Κορακάκης με το δίσκο Οι Άρχοντες εγκαινιάζοντας μια πορεία αυθεντικής λαϊκής δημιουργίας. Έχοντας πίσω του την επιτυχημένη συνεργασία με τον Στέλιο Καζαντζίδη, ο Χρήστος Νικολόπουλος επενδύει με τις μελωδίες του το λόγο του Μανώλη Ρασούλη: Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η αγάπη μένει, Παίξε Χρήστο επειγόντως, Όλοι δικοί μας είμαστε. Ο Ρασούλης συνεργάζεται και με τον Πέτρο Βαγιόπουλο στο Πότε Βούδας, πότε Κούδας, ο Νικολόπουλος γράφει τον επίλογο της λαϊκής Χαρούλας με το Η Νύχτα θέλει έρωτα, ο Άκης Πάνου ολοκληρώνει τη δισκογραφία του με το Θέλω να τα πω, ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει τα αξεπέραστα Πικροσάββατα. Νέες δυνάμεις όπως τα Παιδιά από την Πάτρα εντάσσονται σε ένα νεολαϊκό ρεύμα, με μεγάλη πανελλήνια απήχηση.  Τέλος, μεγάλες φωνές όπως η Γλυκερία (Όμορφη Νύχτα) και η Ελένη Βιτάλη (Χορέψτε γιατί χανόμαστε) καθιερώνονται ηχογραφώντας ζωντανά παλιές λαϊκές επιτυχίες.

…και ο αντίλογος

Ο μουσικός πλούτος, ψήγματα του οποίου παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα, καθιστά ακόμα πιο αινιγματικό το σβήσιμο των 1980s. Ευθύνη φέρουν οι μεγάλοι συνθέτες που ένιωσαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τους ίδιους και με την υποδοχή του έργου τους. Σαν συνεννοημένοι, έσβησαν από τα βιογραφικά, τις συναυλίες και τις συνεντεύξεις τους ό,τι έκαναν τη συγκεκριμένη δεκαετία. Πάρτε έναν-έναν τους μεγάλους συνθέτες και δείτε τι έβγαλαν στα eighties και πως αντιμετώπισαν μετά αυτό το έργο· περίπου ως παιδική ασθένεια. Το ίδιο ισχύει και για τους ερμηνευτές. Η Χαρούλα έγινε Χάρις, και το κοινό κλήθηκε να ακολουθήσει τη μετάβαση στο εκσυγχρονιστικό όνειρο.

Βεβαίως, δεν υπήρξαν όλα ρόδινα στα ελληνικά eighties· το αντίθετο. Μέσα στα σπλάχνα της, κείνη η δεκαετία έκρυβε μεγάλες αντιφάσεις. Από τη μία, έχουμε τα λεγόμενα «ποπάκια». Η Άννα Βίσση οπισθοχωρεί από τον Κουγιουμτζή στον Καρβέλα ενώ ο Ανδρέας Μικρούτσικος εγκαταλείπει οριστικά τις αναζητήσεις του Να ’μαστε πάλι εδώ Αντρέα. Παράλληλα, μια σειρά αμφιλεγόμενων καλλιτεχνών αναδεικνύεται στο χώρο της ελαφριάς ποπ: από τον συμπαθή Γιάννη Γιοκαρίνη ως τον σατιρικό Γιάννη Μηλιώκα και από τον Κώστα Μπίγαλη και τον Μιχάλη Ρακιντζή ως τον Κώστα Χαριτοδιπλωμένο. Απ’ αυτά τα «βαθιά 1980s» δεν έλειψε το ταλέντο, αλλά το όραμα.

Από την άλλη, έχουμε τερατογενέσεις: την άνοδο ενός ευτελούς είδους νυχτερινής διασκέδασης στις «μεγάλες πίστες», ενός λαϊκό-ποπ τραγουδιού με χαρακτηριστικότερους εκπρόσωπους τον Λευτέρη Πανταζή και την Άντζελα Δημητρίου. Αυτό το ρεύμα συνιστά ίσως τη μαζικότερη προσπάθεια εκχυδαϊσμού του νεότερου ελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Όπως λέει και ο Μανώλης Ρασούλης για τα 1980s, «στην Ελλάδα έγινε η μεγαλύτερη πολιτιστική αντεπανάσταση που υπήρξε ποτέ». Διόλου τυχαία, ο Νταλάρας κλείνει τη δεκαετία - που σημαδεύεται από την εμπορική επιτυχία των Latin του -  τραγουδώντας «Μη μιλάς, μη γελάς, κινδυνεύει η Ελλάς». Τι γέννησε, όμως, και τι επηρέασε τη μουσική παραγωγή του ’80, με τα καλά και τα κακά της;

Πώς φτάσαμε ως εκεί;

Πολλές οι ωδίνες που οδήγησαν στον τοκετό των 1980s. Σε αυτές περιλαμβάνεται η έντονη πολιτικοποίηση του πρώτου μισού της δεκαετίας που γεννά εύστοχη κοινωνική κριτική και μια αίσθηση δημιουργικής αμφισβήτησης, τροφοδοτούμενη από τις ψευδαισθήσεις αλλά και τις διαψεύσεις του «λαού στην εξουσία». Επίσης, η απόσταση από την εποχή της Χούντας επιτρέπει τη συμφιλίωση με ένα λαϊκό ηχόχρωμα και τη μούσα της παράδοσης, στοιχεία που είχαν βάναυσα διαστρεβλωθεί στην «επταετία». Κοινωνικά, η αστικοποίηση ολοκληρώνεται, επιτρέποντας έτσι την παγίωση νεωτερικών κοινωνικών σχέσεων που αποτυπώνονται και στο τραγούδι. Ο εκδημοκρατισμός σε πολιτικό - θεσμικό επίπεδο και η ιδεολογική νομιμοποίηση της Αριστεράς επιτρέπουν την ελεύθερη έκφραση και τον καλλιτεχνικό πειραματισμό.

Παρέες και άτομα παίζουν το ρόλο τους. Κομβική π.χ. είναι η θέση του Μάνου Χατζιδάκι με το Γ’ Πρόγραμμα, τον Σείριο, τις Κέρκυρες, το Τέταρτο, και έναν πυρήνα νέων καλλιτεχνών που ανοίγουν τα φτερά τους υπό την σκέπη του. Η τραγουδοποιία της περιόδου εμπνέεται ακόμη από τη μελοποίηση των ποιητών αλλά συμπληρώνεται από την ανάδειξη μαστόρων του στίχου όπως ο Άλκης Αλκαίος, ο Κώστας Τριπολίτης, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, ο Μανώλης Ρασούλης και βεβαίως η Λίνα Νικολακοπούλου, πλάι στις σταθερές αξίες του Νίκου Γκάτσου, του Μάνου Ελευθερίου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Και οι μεγάλοι τραγουδιστές (Νταλάρας, Αλεξίου, Μητσιάς, Γαλάνη, Μητροπάνος, Πρωτοψάλτη κ.α.) επενδύουν με τη φωνή τους τα μεγάλα τραγούδια, αλλά σταδιακά αντικαθιστούν τους δημιουργούς στον πυρήνα της μουσικής παραγωγής.

Αυτή η αντικατάσταση σημαδεύει τα 1980s καθώς η εμπορικότητα του τραγουδιστή αρχίζει να αφορά τις εταιρείες περισσότερο από την έμπνευση και την ενότητα του έργου του δημιουργού. Όμως, για την εμπορευματοποίηση και τον εκχυδαϊσμό του τραγουδιού που έρχεται στο δεύτερο μισό της δεκαετίας δεν φταίνε οι ερμηνευτές αλλά βαθύτερες κοινωνικές διεργασίες. Η Αλλαγή που δεν έρχεται αντικαθίσταται από την Αυριανή, τα κονδύλια της ΕΟΚ και το όνειρο του δημοσίου αποσαθρώνουν τη λαϊκή συνείδηση, και το τραγούδι του εργάτη και του αγρότη δίνει τη θέση του στο τραγούδι του μικροαστού. Στο κέντρο που τραγουδούσε η Μοσχολιού, τώρα τραγουδάει ο Πανταζής, και εκεί που ακουγόταν το Νυν και Αεί ακούγεται τώρα η Ταραχή. Αλλά και διεθνώς, ένας κόσμος κατ’ όνομα σοσιαλιστικός που ενέπνευσε την τέχνη και έδωσε όραμα σε κινήματα και δημιουργούς πνέει τα λοίσθια. Σταδιακά, το τραγούδι δεν έχει ούτε κάτι να προτείνει, ούτε σε κάτι να αντιπαρατεθεί, και έτσι το κάστρο πέφτει αμαχητί.

Η κληρονομιά των ελληνικών eighties

Το χειρότερο που  επέφερε το λαϊκο-κιτς ρεύμα στο ελληνικό τραγούδι από τα μέσα του ’80 και δώθε δεν ήταν απλά η κακογουστιά του, αλλά το τι γέννησε ως αντίδραση στο υπόλοιπο, το υγιές κομμάτι της εγχώριας σκηνής: τη μετά μανίας αποστασιοποίηση από τον αυθεντικό λαϊκό ήχο, από οτιδήποτε παρέπεμπε έστω και ως υποψία στην «άλλη όχθη». Όμως η κληρονομιά των 1980s δεν εξαντλείται στις αρνητικές πτυχές της. Καταρχήν, η δεκαετία αυτή γεννά και καθιερώνει το μοντέλο του τραγουδοποιού που γιγαντώνεται μετέπειτα. Η συμφιλίωση με την παράδοση είναι επίσης σημαντική· διόλου τυχαίο που μεγάλα συγκροτήματα όμως οι Mode Plagal και οι Χαΐνηδες γεννιούνται στη δύση των 1980s. Η δεκαετία μας χαρίζει μια κουλτούρα διαχωρισμών που υπάρχουν για να τονίζουν, και ενίοτε για να χωρίζουν: ροκάδες, ρεμπετόφιλοι, πανκιά. Στα χρόνια του ’80 μάθαμε να χορεύουμε, να μη φοβόμαστε την πρωτοπορία, να εκτιμούμε τη συλλογικότητα, να ανεχόμαστε την ελαφρότητα. Εκείνα τα χρόνια μας κληροδότησαν καλούς τρόπους: την ανεμελιά και την αθωότητα, την εκτίμηση της αξίας ενός δίσκου, την πίστη στην ενότητα του μουσικού έργου, την υπόγεια πολιτική κριτική.

Και μετά ήρθε το free downloading, και όχι μόνο. Ήρθε η ιδιωτική τηλεόραση όπου παραμόνευαν τα «je taime». Ήρθε η «ελεύθερη» ραδιοφωνία, με την εξαφάνιση του παραγωγού και τη δικτατορία του playlist. Ήρθε η διεκπεραιώτρια εταιρεία που παραλαμβάνει έτοιμη την παραγωγή από τον καλλιτέχνη. Ήρθαν οι εθνικοί θρίαμβοι της Eurovision. Και ήρθε και η κακόγουστη συνύπαρξη λαϊκο-ποπ και έντεχνου.

Δύο δεκαετίες μετά την δύση τους, τα ελληνικά eighties εγκυμονούν εκπλήξεις για κάθε μουσικόφιλο. Εκτός από το δράμα μιας γενιάς που κοιμήθηκε με Λιλιπούπολη και ξύπνησε με ιλουστρασιόν lifestyle, η δεκαετία του ’80 συνιστά τον κήπο όπου για τελευταία φορά αφέθηκαν όλα τα λουλούδια να ανθίσουν. Και όσο κι αν η κυρίαρχη, δήθεν εναλλακτική ιδεολογία προσπαθεί να μας πείσει ότι όλα όσα συνέβησαν τότε ήταν μια κακόγουστη φάρσα, η γόνιμη σπορά εκείνων των χρόνων θα συνεχίσει να βγάζει την καινούργια σοδειά.