Ο ΤΖίΜΗΣ ΠΑΝΟύΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΛΙΚό ΣΚΟΥΦά (ΑΝέΚΔΟΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦίΑ ΤΟΥ ΣΩΤήΡΗ ΚΑΚίΣΗ)
Τζίμης Πανούσης: «Είμαστε σε πόλεμο, σε άμυνα,
αντιστεκόμαστε με κάθε τρόπο»
Δημιουργικός και αεικίνητος, απρόβλεπτος πάντα, αφήνει
για λίγο τις μουσικές σκηνές και ετοιμάζεται να εμφανιστεί ως Τρυγαίος στην
«Ειρήνη» του Αριστοφάνη. Τον προλάβαμε λίγο πριν την Επίδαυρο (21-22 Ιουλίου), σ’
ένα διάλειμμα από τις πρόβες. Δηλώνει απελπισμένος, έχει απηυδήσει με τη
«λεγόμενη αριστερά» και τα «κομματόσκυλα», αλλά δεν τα παρατάει: «Ή όλοι, ή
κανείς». Ο Τζίμης Πανούσης, ο Τζιμάκος του τραγουδιού αλλά και του θεάτρου, στα
Μουσικά Προάστια!
Τη συνέντευξη έλαβε ο Ηρακλής
Οικονόμου
Τις φωτογραφίες παραχώρησε ο Σωτήρης Κακίσης και τον ευχαριστούμε
θερμά γι’ αυτό.
Πώς προέκυψε η Επίδαυρος κύριε Πανούση;
Θέλω να ευχαριστήσω τη
συγχωρεμένη τη μάνα μου γιατί αυτή είναι η αιτία που ενεπλάκην σε αυτή την
υπόθεση. Είδε κάπου μια προκήρυξη του Εθνικού Θεάτρου που ζητούσαν ηθοποιούς
και πήγα στην οντισιόν, ήμασταν 242 άτομα, στάθηκα τυχερός γιατί είχα κομματικό
μέσο, απορριφθήκανε κάποιοι καλύτεροι από μένα που ήταν δεξιοί φιλελεύθεροι,
εγώ ως παλιός αριστερός τέλος πάντων έχω κάποιες γνωριμίες και πήρα τον ρόλο
του Τρυγαίου.
Και η «Ειρήνη» σαν έργο πώς σας φαίνεται;
Πρέπει να σας πω ότι έχω
μελετήσει αρκετά Αριστοφάνη γιατί είμαστε συνάδελφοι κατά κάποιο τρόπο. Η
«Ειρήνη», εντάξει, δεν είναι πολύ σπουδαίο το έργο, το ’γραψε παραγγελία ο
Αριστοφάνης, το ’γραψε λίγο στο πόδι, αλλά δεν παύει να είναι ένα αριστούργημα.
Είναι ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης ο Αριστοφάνης, όλοι το γνωρίζουμε, αν και το
έργο δεν έχει παιχτεί ποτέ όπως πρέπει. Νομίζω ότι εμείς θα τα καταφέρουμε
τώρα, ευελπιστώ, αν και είναι πολύ δύσκολο. Απ’ την αρχή να ξεκαθαρίσουμε ότι
δεν είναι «Όρνιθες», που ευχαριστιέσαι πουλιά. Εδώ ένα πουλί έχουμε…
Αλλά ευχαριστιέσαι Αριστοφάνη!
Η ιδιοφυΐα του Αριστοφάνη
έγκειται στο ότι πριν από 2.500 χρόνια έφτιαξε ένα όχημα, ένα σκαθάρι, το οποίο
κινείται με μεθάνιο. Το μεθάνιο είναι το καύσιμο του μέλλοντος, το οποίο
προέρχεται απ’ τα σκατά παντός είδους και προελεύσεως, ανθρώπων, ζώων, και τα
λοιπά. Αυτό και μόνο είναι τρομακτικό.
Πώς πάει η δουλειά με την ομάδα;
Και με τον σκηνοθέτη, τον
Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη, και με τον συνθέτη, τον Νίκο Κυπουργό, συμφωνήσαμε πάνω
σε βασικά θέματα. Έχουμε όλοι λόγο, και οι ηθοποιοί, ο θίασος - ο οποίος είναι
ένας εξαιρετικός θίασος από είκοσι άτομα, νέοι ηθοποιοί 20-30 χρονών. Εκεί έχω
χαρεί, μέσα στην κατάθλιψη και την κατήφεια της αριστεράς, της λεγόμενης
αριστεράς. Βλέπεις τα παιδιά αυτά, τα οποία μπορεί να είναι απλήρωτα από το
’11, δουλεύουνε τζάμπα, παρόλα αυτά είναι εξαιρετικής ποιότητας, με σπουδές
έξω, εδώ, με καριέρες. Γι’ αυτό έχω χαρεί, γιατί βλέπω ότι τα παιδιά αυτά
προσπαθούνε πάρα πολύ. Βέβαια, είναι η θλίψη που μας βαραίνει πολύ...
Τι σας βαραίνει;
Είναι αυτό που έλεγε κι ο
φίλος μου, ο συγχωρεμένος ο Χουλιαράς. Τον ρωτήσανε αν είναι απογοητευμένος και
είπε «Όχι, καθόλου, δεν είμαι απογοητευμένος, είμαι απελπισμένος». Έτσι είμαι κι
εγώ τώρα. Υπάρχει αυτή η γενικευμένη θλίψη. Μας έχουνε φέρει σε μια κατάσταση
τρομακτική. Ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα δεν το φανταζόμουνα. Είμαι
αναρχο-αυτόφωτος, και δεν περίμενα ποτέ αυτό που έχει καταφέρει ο Αλέξης ο
Τσίπρας. Να σημειώσουμε - δεν ξέρω αν το γνωρίζει ο κόσμος - ότι ο Τσίπρας έγινε
Κνίτης, γράφτηκε στην ΚΝΕ, το ’89 όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Μιλάμε
για μια προσωπικότητα μοναδική, έχει γυναικεία περιφέρεια που σημαίνει
επικίνδυνο άτομο, έχει καταστρέψει τους μικροαστείους, που λέω εγώ, έχει
καταργήσει την ιδιοκτησία, αυτό το κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι μας, αυτό το
μικροαστικό όνειρο, πληρώνουμε ενοίκιο στα σπίτια μας, τις δουλειές τις έχει
καταστρέψει.
Έφερε τη μικροαστική καταστροφή!
Ένας νέος Μπακούνιν. Ο ίδιος βέβαια
υποφέρει, είναι σε βαριά κατάθλιψη, αλλά εμείς είμαστε χειρότερα.
Λέτε να φτιάξει η κατάσταση;
Όλη αυτή η υπόθεση δεν θα λυθεί
τώρα, θα περάσουν κάποια χρόνια ακόμα. Βλέπω τα παιδιά της ηλικίας του γιου
μου, που είναι κοντά 30 χρονών, να είναι ευχαριστημένα ακόμα και με 300 ευρώ,
στο καφενείο. Δεν τους βλέπω να ανησυχούνε πολύ, σε αντίθεση με την κόρη μου
που είναι 8 χρονών. Όλα τα παιδάκια αυτά 8 - 10 χρονών τα βλέπω πιο έτοιμα να
αναλάβουν τις ευθύνες τους και να ξεβρομίσουν την κόπρο.
Είναι αλήθεια ότι την καλλιτεχνική σας πορεία την
ξεκινήσατε ως ηθοποιός; Πώς μπλέξατε με το θέατρο;
Όχι ακριβώς ηθοποιός.
Ερασιτεχνικά είχαμε στον Χολαργό έναν σύλλογο, τον ΠΟΜΝΕ - Πολιτιστικός Όμιλος
Νέων Χολαργού - εκεί προς το τέλος της Χούντας, όπου παίζαμε Σουρή, διάφορα
έργα. Είχαμε κάνει και μια ομάδα μαθημάτων, είχαμε βρει τον Χουβαρδά που
σπούδαζε στο Λονδίνο τότε και ήρθε και μας έκανε μαθήματα. Και μετά μπήκα στη
Θεατρική Συντεχνία όπου έπαιζα μουσικός και ηθοποιός, και γυρίσαμε την Ευρώπη
με διάφορα έργα, κυρίως το «Ο Αλέκος και τα κυδώνια» που έπαιζε και ο Σπαθάρης.
Πήγαμε Σκανδιναβία, Αγγλία, μετά παίξαμε διάφορα άλλα έργα, τον «Ερωτόκριτο»…
Πριν από τριάντα χρόνια έκανα μια απόπειρα στη Θεσσαλονίκη, πήγα να ξεκουραστώ
από τις παραστάσεις, και με τη Θεατρική Διαδρομή κάναμε τις «Νεφέλες» του
Αριστοφάνη. Γυρίσαμε τη Βόρεια Ελλάδα, δεν κατεβήκαμε Αθήνα.
Αριστοφανική κωμωδία, όπερα, μιούζικαλ, «μουσική ονειροφαντασία». Σε τι ακριβώς θα συμμετέχετε στην Επίδαυρο;
Έχουμε βάλει μια συνθήκη, ότι όλα αυτά που γίνονται στη σκηνή είναι ένα όνειρο δικό μου, το όνειρο του Τρυγαίου, το όνειρο του Αριστοφάνη δηλαδή. Αυτό είναι μια συνθήκη δική μας, ας καταλάβει ό,τι θέλει ο θεατής. Είμαστε όντως κοντά στην όπερα, δεν είναι ακριβώς όπερα, αλλά έχει πάρα πολλά τραγούδια. Αποφεύγω να μιλάω τραγουδιστά γιατί το σιχαίνομαι, αλλά αναγκάζομαι!
Ο Νίκος Κυπουργός υπογράφει τη μουσική. Πώς σας φαίνεται αυτή η απρόσμενη συνεργασία σας;
Τον ξέρω από την εποχή του Χατζιδάκι. Μου αρέσει η μουσική του, όπως άρεσε και στον Μάνο. Έχει χιούμορ, κι έτσι τα βρήκαμε.
ΤΖίΜΗΣ ΠΑΝΟύΣΗΣ, ΑΘΗΝά ΑϊΔίΝΗ, ΜΥΡΤώ ΔΕΛΗΒΟΡΙά, ΦΟίΒΟΣ ΔΕΛΗΒΟΡΙάΣ, ΣΩΤήΡΗΣ ΚΑΚίΣΗΣ (ΑΝέΚΔΟΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦίΑ ΤΗΣ ΒΑΝέΣΣΑΣ ΖΟΥΓΑΝέΛΗ)
O Σωτήρης
Κακίσης έχει γράψει για σας: «Μιλάει για τα πιο ουσιαστικά πράγματα
χαριεντιζόμενος, σαν παιδί τ' ανακατεύει όλα, χωρίς καμία τύψη χώνεται παντού…».
Υπό αυτή την έννοια, ο Αριστοφάνης μάλλον δεν βρίσκεται και πολύ μακριά σας,
σωστά;
Εντάξει, οι αυτοπροσδιορισμοί
δεν μου αρέσουνε, απλά ελπίζω να έχω την τύχη του Αριστοφάνη που πέθανε
εξοστρακισμένος, εξόριστος, στον Μεσαγρό της Αίγινας κοιτώντας τον Ναό της
Αφαίας. Θα ήθελα να είχα ένα τέτοιο τέλος.
Νοιώθετε λίγο απόβλητος σήμερα, εδώ;
Κοίτα να δεις, εγώ πιστεύω σ’
έναν λαό πατέρα παντοκράτορα. Πραγματικά. Πάντα εντυπωσιάζομαι και σέβομαι τα
λαϊκά ήθη και έθιμα, ακόμα κι αν δεν συμφωνώ μαζί τους. Αγαπάω πολύ τον κόσμο,
μ’ αγαπάει κι ο κόσμος, κι αυτή η αγάπη μετράει. Όταν γνωρίζεις τον καθέναν χωριστά,
μπορεί λίγο να απογοητεύεσαι, αλλά όλοι μαζί λειτουργούμε διαφορετικά, κι αυτό
είναι το μαγικό, κι αυτό με κρατάει σ’ αυτή τη δουλειά. Κάτι γίνεται με το
κοινό, κάτι μαγικό, και το κοινό είναι αλάνθαστο. Προσπαθώ να το ερμηνεύσω κάθε
φορά και δεν μπορώ. Είναι αυτό που είπε και ο Μπερτόδουλος ο Μπρεχτ - άλλος
συνάδελφος αυτός, πιο άγριος: «Ή όλοι, ή κανείς». Μας έχουν ρίξει σ’ έναν λάκκο
με φόρους και υποφέρουμε όλοι, ζούμε στο κυνήγι της καθημερινής επιβίωσης και
αυτό δεν σ’ αφήνει να σκεφτείς, να πας λίγο παρακάτω. Ευτυχώς που έχουμε τις
παραστάσεις και υπάρχει μια δημιουργική εκτόνωση, αλλά υπάρχει και τρομερό
άγχος.
Ποια είναι η επικαιρότητα του μηνύματος της «Ειρήνης»;
Είμαστε σε πόλεμο;
Ναι, είμαστε σε πόλεμο,
νομίζω, είμαστε σε άμυνα. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σ’ αυτούς
που έχουν αύρα και σ’ αυτούς που έχουν σαύρα. Αυτά τα δίποδα ερπετά τα οποία,
με τα κροκοδείλια κέρδη τους, διαφεντεύουν εδώ τον πλανήτη και μας έχουν βάλει
σε μια ταλαιπωρία απ’ την οποία δύσκολα θα απαλλαγούμε. Είμαστε ακόμα στην αρχή
της ιστορίας, θέλουμε αρκετά χρόνια ακόμα για να βγούμε απ’ τον κροκόδειλο.
Νομίζω ότι ο κόσμος βρίσκει πάντα τον τρόπο. Βέβαια, μπορεί να διαλέξει να
μείνει και δούλος· υπάρχει κι αυτή η περίπτωση. Το λέει κι ο Αριστοφάνης στο
έργο, ότι η ειρήνη είναι ένα μικρό διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων. Το ήξερε αυτό,
γι’ αυτό και την έγραψε γρήγορα-γρήγορα την «Ειρήνη» του, γιατί ήξερε ότι θα
ξανάρθει πόλεμος πάλι, και μάλιστα ο πιο άγριος, ο εμφύλιος πόλεμος. Τώρα είμαστε
σε πόλεμο, σε άμυνα, αντιστεκόμαστε με κάθε τρόπο. Δεν ξέρω. Με το θέατρο,
ίσως; Αν βρούμε και κάνα πεντακοσάρικο να πάρουμε κάνα Καλάσνικωφ από την
Ομόνοια… γιατί λαός οπλισμένος ποτέ νικημένος.
Εντάξει, και όπλο να μην βρούμε, έχουμε τον υπουργό
μας της Εθνικής Άμυνας: όπλα αγοράζει, μπουφάν παραλλαγής φοράει, πιλοτάρει
κιόλας, κάνει δηλώσεις...
Χομπίστας, χομπίστας, αυτός
είναι χομπίστας!
Δεν νοιώθετε ανεβασμένος; Δεν σας βγάζει μια σιγουριά,
μια ασφάλεια όταν τον βλέπετε;
Ναι, μου βγάζει μια ασφάλεια
τραβηγμένη από χειροβομβίδα, έτοιμη να εκραγεί. Επικίνδυνο άτομο.
Μουσικά τι ετοιμάζετε για τον χειμώνα;
Τον Οκτώβρη θα παίξουμε στον
«Μύλο» στη Θεσσαλονίκη, μετά θα είμαστε τον Νοέμβριο όλο στο «Κύτταρο», και
μετά θα πάμε έξω μια μικρή περιοδεία και βλέπουμε. Αλλά τώρα το βασικό είναι
αυτό, το θέατρο. Είμαστε τρεις μήνες σε πρόβες καθημερινές, μόνο Δευτέρα ρεπό,
οχτάωρες πρόβες κάθε μέρα. Είναι δύσκολο πολύ.
Σας ακούω πάντως «ζεστό», μου φαίνεται ότι έχετε «ψηθεί»
με το καλοκαιρινό σας πρότζεκτ.
Ναι, μου αρέσει πολύ. Κυρίως,
όπως σου είπα, λόγω των νέων παιδιών που παίζω μαζί. Είναι εξαιρετικά.
Τι κρατάει έναν νέο άνθρωπο στην τέχνη, σήμερα, στην
Ελλάδα;
Η απόγνωση. Η απόγνωση, και
το ότι δεν έχει να κάνει κάτι άλλο. Δεν μπορεί να κάτσει να μαραζώσει στο σπίτι
του, κάτι πρέπει να κάνει. Κοίτα, εγώ γυρίζω με τις παραστάσεις τις μουσικές σε
όλη την Ελλάδα. Η κατάσταση είναι όπως δεν τη φαντάζεσαι. Γίνεται ένα
πλιάτσικο, παντού, και κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παίζουμε σε χώρους
λεηλατημένους, έχουνε πάρει τις τουαλέτες, έχουνε πάρει τις πόρτες. Μιλάμε για
πλιάτσικο από τα κομματόσκυλα τρίτης διαλογής που είναι στην αυτοδιοίκηση,
εκτός απ’ το μεγάλο πλιάτσικο που γίνεται από τα «εκλεγμένα» - σε εισαγωγικά -
κομματόσκυλα με τα μπόνους. Είμαστε έρμαια στα χέρια των κομματόσκυλων. Αν δεν
απαλλαγούμε απ’ αυτούς… είναι συμμορίες βαθιά ριζωμένες… Εξάλλου, όλο το έργο
του Αριστοφάνη είναι ένας λίβελλος, ένα άγριο υβρεολόγιο - πολύ πιο άγριο απ’
το δικό μου - προς τα κομματόσκυλα και τους βουλευτές.
Η ΑΕΠΙ είναι μια κατάσταση σαν αυτή που περιγράφετε;
Με βοήθησε ο Αλλάχ και δεν
ήμουνα ποτέ στην ΑΕΠΙ, δεν έχω καμία σχέση μ’ αυτά. Δεν πήγα ποτέ, κι ούτε
πρόκειται. Μπορεί να έχανα κάποια χρήματα, αλλά δεν ήθελα να έχω νταβατζή.
Με δυο κουβέντες, τι ακριβώς έγινε με τις Μουσικές
Ταξιαρχίες;
Εμείς είχαμε φτιάξει το
συγκρότημα, μας φώναξε ένας μαγαζάτορας να παίξουμε για μια μέρα, και παίξαμε
χωρίς ρεπό 370 παραστάσεις σερί. Ο κόσμος μας κράτησε και μας έβγαλε σ’ αυτή τη
δουλειά.
Στην Πλάκα, ε;
Στην Πλάκα, ναι, στο Skylab, και μετά στη Λήδρα.
Και η παρέα πώς μαζεύτηκε;
Ήμασταν φίλοι από το σχολείο,
από τον Χολαργό. Από τον σύλλογο ξεκίνησε.
Δημιουργικά, ετοιμάζετε κάτι αυτή την περίοδο;
Κάνουμε διάφορα, έχουμε έτοιμα
πολλά πράγματα, αλλά δεν ξέρω πώς θα τα κυκλοφορήσω.
Σας έχει επηρεάσει η κατάσταση στη δισκογραφία;
Σίγουρα. Μας ξεφτιλίσανε οι
εφημερίδες βάζοντας μέσα τη δουλειά μας ως δώρο, που δεν το κατάλαβα ποτέ γιατί
να πρέπει να προσφέρω τη δουλειά μου δωρεάν. Ξεκίνησε αυτό από εκεί, μετά λόγω
του διαδικτύου η δισκογραφία τελείωσε. Όταν είχα ένα συμβόλαιο και έπρεπε να
παραδώσω 60 τραγούδια τον χρόνο, αυτό με βοήθαγε. Όταν ήσουν υποχρεωμένος να το
κάνεις, ήταν δημιουργικό - έτσι δουλεύω εγώ.
Για απόγνωση είπαμε, για απελπισία επίσης… Πού βλέπετε
τη διέξοδο κύριε Πανούση;
Στην αυτοδιαχείριση, στην
άμεση δημοκρατία, απλά πράγματα. Τώρα με την τεχνολογία μπορούμε να τα
καταφέρουμε κι ας είμαστε πολλοί. Λένε ότι η άμεση δημοκρατία λειτούργησε στην
Αρχαία Αθήνα επειδή τότε ήτανε λίγοι. Δεν είναι έτσι. Ακόμα και με τα τερματικά
που έχουμε στα προπατζίδικα για το Στοίχημα, μπορούμε να ψηφίζουμε για το
οτιδήποτε. Εδώ κάνανε ένα δημοψήφισμα, μια έκφραση της βούλησης του λαού, και
το γράψανε εκεί που δεν πιάνει μελάνι - πάλι τα κομματόσκυλα…
Ο ΤΖίΜΗΣ ΠΑΝΟύΣΗΣ ΤΟ 1990 ΠΕΡίΠΟΥ (ΑΝέΚΔΟΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦίΑ ΤΟΥ ΣΩΤήΡΗ ΚΑΚίΣΗ)