Παρασκευή 27 Ιουλίου 2007

Για τη "Ντάμα Κούπα" της Δήμητρας Γαλάνη





Να ξεκαθαρίσουμε κάτι: εκτιμούμε αφάνταστα την προσφορά της Δήμητρας Γαλάνη στο ελληνικό τραγούδι. Οι συνεργασίες της με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Δήμο Μούτση, τον Μίκη Θεοδωράκη και πολλούς άλλους δημιουργούς, η αξέχαστη live ερμηνεία της από το Χάραμα, αποτελούν σημεία αναφοράς. Όμως το μεγαλείο του παρελθόντος δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για δαφορετικές επιλογές στο παρόν. Αναφερόμαστε στον τελευταίο της δίσκο «Ντάμα Κούπα».

Τον ακούσαμε προσεκτικά και ιδού το συμπέρασμα: η «Ντάμα Κούπα» συμπυκνώνει στα δώδεκα τραγούδια της όλη την παθολογία του σημερινού τραγουδιού. Συμπτώματα αυτής της παθολογίας είναι και τα εξής: 1)αόριστοι στίχοι σε μοτίβα τετριμμένης εσωστρέφειας και μελαγχολίας, 2) τραγούδια που δεν έχουν μεταξύ τους καμία συνοχή, που δεν τα συνδέει απολύτως τίποτα, που δεν διαθέτουν μία κοινή αισθητική βάση, 3) μουσικά δάνεια από το εξωτερικό που δεν υπηρετούν καμία καλλιτεχνική σκοπιμότητα πέρα από την επιθυμία ένταξης σε μία ευρύτερη «έθνικ» αγορά.

Η «Ντάμα Κούπα» περιέχει 12 τραγούδια, εκ των οποίων τα οχτώ είναι απλοί «μεταγλωτισμοί» ή προσαρμογές ξένων τραγουδιών. Η Γαλάνη παραμένει η γνωστή πολύ καλή τραγουδίστρια με τη γνωστή πολύ καλή φωνή. Το πρόβλημα είναι στα τραγούδια και όχι στην ερμηνεία της. Η Λίνα Νικολακοπούλου είναι αποκαλυπτική ως προς τη διαδικασία επιλογής των τραγουδιών και τα κριτήρια που εφάρμοσε. Αντιγράφουμε από το σημείωμά της στο δίσκο:



Το πρώτο τραγούδι που άκουσα απ’ τις μελωδίες που είχε διαλέξει (σημ.: η Γαλάνη) για την τωρινή παραγωγή ήταν σε μουσική του Erik Satie γραμμένη ανάμεσα στα 1889 με 1891. Σαν μουσική την ήξερα και την αγαπούσα αυτό που δεν ήξερα ήταν πως είχε γίνει τραγούδι. Το έλεγε ένας άντρας μαγικά. Έπειτα άκουσα ένα tango το «Querer». Θέλησα να κρατηθεί έτσι ο τίτλος του και στο cd. Έπειτα δυο μελωδίες του Μάκη Μουράτογλου που με ξάφνιασαν ευχάριστα. Ύστερα το «Addio, addio amore».


Μου άρεσαν πολύ όλα. Έτσι όπως ήταν διαφορετικά κι ανακατεμένα. Φανταζόμουν τη φωνή της Δήμητρας και πόσο της πάνε αυτοί οι ήχοι. Εκείνο τον καιρό, κάναμε πρόβες για το αφιέρωμα της Σοφίας Βέμπο στο Μέγαρο Μουσικής. Εκεί με πλησίασε μια νεαρή κοπέλα η Ελίνα Σκαρπαθιώτη και μου μίλησε για κάποιον Ιταλό συνθέτη που είχε ενδιαφέρον κι αν ήθελα να τον ακούσω. Έτσι ήρθαν στα χέρια μου τα τραγούδια του Vinicio Capossela. Είχε καιρό να ‘ρθει η καρδιά μου στον τόπο της. Έβαλα στη Δήμητρα ν’ ακούσει. Διάλεξε δύο. Εγώ τα ήθελα όλα, ει δυνατόν. Άκουσα μετά και τη «Δραχμούλα», έτσι το λέω το τραγούδι της Μυρτώς Κοντοβά και του Κώστα Μπαλταζάνη, και είπα να μπει και αυτό στο δίσκο. Τραγούδια ωραία να έχει. Να γυρίσει τη Μεσόγειο η Δήμητρα να τα λέει ελληνικά με τη διεθνή φωνή της.



Μέχρι τώρα ξέραμε ότι ο ρόλος του στιχουργού ήταν να γράφει καλά τραγούδια, όχι να τα βρίσκει έτοιμα στην αγορά. Που είναι η καλλιτεχνική συνοχή του έργου; Ακόμα χειρότερα: ποιός είναι ο λόγος ύπαρξής του; «Να γυρίσει τη Μεσόγειο η Δήμητρα;»

Στιχουργικά, η Νικολακοπούλου κινείται στα μοτίβα που μας έχει συνηθίσει χρόνια τώρα, και που δεν είναι πάντα αντιληπτά. Για παράδειγμα, μήπως ξέρετε τι σημαίνει «κουτς-κουτς-κουτς» όπως γράφει η Νικολακοπούλου στο ομώνυμο τραγούδι; Ελπίζω να κρύβεται κάποιο βαθύτερο νόημα, και εγώ να μην το έχω καταλάβει.Η μήπως υπάρχει μια δυσπρόσιτη ποιοτική εκδοχή την οποία αδυνατούμε να προσδιορίζουμε; Στο ίδιο τραγούδι υπάρχει αναφορά σε «περιστέρια και γάτες με μακό και γραβάτες». Ασφαλώς είναι άδικο να παραθέτουμε μεμονωμένες φράσεις, όμως ίσως είναι τελικά δύσκολο να μην τις απομονώνουμε, αφού ούτε στο ίδιο το τραγούδι δε χωράνε, θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς.

Ο ποιητής γενικά μελαγχολεί, χωρίς όμως να μας εξηγεί τη βαθύτερη αιτία του πόνου του. Στο «Κόκκινο τραίνο» υποφέρει. Στα «Στερεότυπα» δεν μπορεί να ζει. Στο «Querer» προτρέπει τους ακροατές να κλαίνε. Στη «Μάσκα» φοράει φεγγάρια λυπημένα. Στο «Πλάι στο νερό» χάνει το θάρρος της και κλαίει σαν χωρίζει. Στο «Πάει πάει» είναι φορτωμένη με πίκρα και φοβάται το φως που θα ‘ρθει. Γενικά, υπάρχει μία ατμόσφαιρα λύπης, από την αρχή μέχρι το τέλος, χωρίς όμως να μαθαίνουμε τους παράγοντες εκείνους που επιβάλλουν αυτό το συναίσθημα στον ποιητή. Ο πόνος της Νικολακοπούλου είναι αν-ιστορικός και α-κοινωνικός. Κάποιος ίσως να ισχυριστεί ότι αυτός ο πόνος είναι της ύπαρξης. Αλλά δεν νοείται ανθρώπινη ύπαρξη πέρα και έξω από την κοινωνία και την ιστορία. Μήπως σήμερα οι άνθρωποι, έχοντας αποκόψει κάθε επαφή με το περιβάλλον κι έχοντας απωλέσει κάθε ελπίδα συλλογικής βελτίωσης της καθημερινής τους ζωής, εξαντλούνται σε ατέρμονες αναζητήσεις της μέσα τους ζωής;

Ένα ακόμη γενικότερο σχόλιο για το τέλος:
Θεωρούμε άδικο το γεγονός ότι το τραγούδι «Um Princelada» αναφέρεται στο δίσκο ως ντουέτο της Δήμητρας Γαλάνη με τη Cesaria Evora. Μήπως θα μπορούσαμε να μάθουμε πότε ακριβώς ήρθε η Evora στην Ελλάδα, ή πότε πήγε η Γαλάνη στο Πράσινο Ακρωτήριο, για να τραγουδήσουν μαζί, δηλαδή στον ίδιο χώρο και στον ίδιο χρόνο; Γιατί στο δικό μας αυτί το τραγούδι αυτό ακούγεται μάλλον ως απλή προσθήκη της φωνής της Γαλάνη σε ήδη υπάρχον μουσικό σώμα; Χρειάζεται η Evora την υποστήριξη ελληνίδας τραγουδίστριας για να είναι αισθητικά άρτιο το τραγούδι; Μήπως τελικά όλα γίνονται για το κυνήγι της επιτυχίας, μην υπολογίζοντας τη συνεπαγόμενη αισθητική απαξίωση του τελικού προϊόντος και των συντελεστών του;


Ηρακλής Οικονόμου

12 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

θεωρώ μάλλον άδικη και ίσως επιπόλαιη την όλη αυστηρότατη κριτική για το δίσκο αυτό. Δεν είναι ούτε ότι χειρότερο έχει γραφτεί την τελευταία περίοδο και ούτε και κατώτερο του επιπέδου τόσο της Γαλάνη, όσο και της Νικολακοπούλου που και οι δύο έχουν ιστορία στο Ελληνικό Τραγούδι.
Και επειδή όλα είναι θέμα ερμηνειών δεν μπορώ να καταλάβω γιατί θεωρούνται αρνητικές οι προσπάθειες καλλιτεχνών να διευρύνουν τους ορίζοντές τους ή να αναζητήσουν άλλες πηγές έμπνευσης. Θα ήταν προτιμότερο δηλαδή να κατακλύζεται η αγορά με ευπεπτα σκουπίδια μιας σαιζόν γραμμένα από τον "ίδιο" computerized δημιουργό ή άλλους παρόμοιους που δηλώνουν "ποιοτικοί"; Μήπως τελικά αυτού η είδους κριτική είναι λίγο υπερβολική; Θα προτιμούσατε τελικά τη σιγή και των τελευταίων εκπροσώπων του έντεχνου που έχουν αντεξει στο χρόνο; Και οι δυο καλλιτέχνες έχουν μια ιστορια 30ετίας. Πόσοι άλλοι άντεξαν τόσο και παρέμειναν γνήσιοι και πρωτότυποι;
Δόξα το Θεω και νέα γενιά του έντεχνου υπάρχει. Αλλά ας μην ρίχνουμε το ανάθεμα στις προσπάθειες και των παλιότερων εκπροσόπων. Δεν είναι έτοιμοι για απόσυρση. Έχουν και ένστικτο και έμπειρία.
Και σαφώς δημιουργούν πέρα από το μέτριο.

Μουσικά Προάστια είπε...

Αγαπητέ/ή akarina,
η διαφορετικότητα των απόψεών μας είναι φυσικά σεβαστή. Πάντως, δεν ισχυριστήκαμε ότι ο δίσκος είναι "ότι χειρότερο έχει εκδοθεί την τελευταία περίοδο".

Θέτεις μία ιδιαίτερα εύστοχη ερώτηση στο τέλος του κειμένου σου. Ναι, πιστεύω πως η απόσυρση και η σιωπή είναι κάποιες φορές προτιμότερες από τη φθορά και την ευτέλεια.

Φιλικά, Ηρακλής από Μ.Π.

Ανώνυμος είπε...

θελω να κανω μια μονο παρατηρηση. δεν συμφωνω καθολου με την κριτικη του δισκου αλλα προς θεου δεν θα εμπαινα σε διαδικασια αντιπαραθεσης. τον θεωρω εναν ανισο δισκο με εξαιρετικες και ατυχεις στιγμες..αυτο δεν εχει σημασια. αλλα καποιος σε αυτη την χωρα πρεπει να πει οτι κριτικη ενος καλλιτεχνικου εργου δεν γινεται επι των προθεσεων των δημιουργων του, που δεν τις γνωριζουμε, αλλα επι του αισθητικου αποτελεσματος..και προσωπικα δεν μου αρεσει καθολου αισθητικα να διαβαζω κριτικες,που γενικα τις εκτιμω πολυ,που επιτιθενται με ειρωνεια εως και κακοπροαιρετη θα ελεγα σε ανθρωπους τους οποιους εχει κρινει η ιστορια... να θυμισω οτι οι τεσσερεις κυριες στιχουργικες σχολες στιν ελλαδα εχουν προκυψει απο την Ευτυχια Παπαγιαννοπουλου, τον Νικο Γκατσο, τον Λευτερη Παπαδοπουλο και τελος την Λινα Νικολακοπουλου. διαφωνεις μαζι τους? κανε το! κι εγω το κανω.. αλλα κανε το στο επιπεδο που τους αξιζει..

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα.

Βρήκα το blog σας τυχαία καθώς έψαχνα στο διαδίκτυο πληροφορίες για το νέο δίσκο της Δήμητρας Γαλάνη.

Αν και δε συμφωνώ σε όλα όσα λέτε, σας συγχαίρω γιατί κάνετε ανάλυση των επιχειρημάτων σας και δε μένετε μόνο στις θέσεις τις οποίες στηρίζετε. Μου αρέσει που τα σχόλιά σας είναι μακροσκελή, έχω βαρεθεί πια τις βιαστικές και επιπόλαιες κρίσεις.

Ό,τι και να σας λένε -θετικά και αρνητικά- προσπαθήστε να μην επηρεάζεστε. Διατηρώ κι εγώ ένα blog αποκλειστικά με δισκοκριτικές και γράφω σε ένα γνωστό μουσικό περιοδικό, έτσι ξέρω πώς είναι να εκτίθεσαι δημόσια και να γίνεσαι έρμαιο όσων νομίζουν πως μπορούν να σχολιάζουν χωρίς να έχουν όριο (και να βρίζουν, ενίοτε).

Συνεχίστε και εμείς θα σας παρακολουθούμε :-).

Θάνος.

Αρης Δαβαράκης είπε...

Βεβαίως δικαίωμά σας να κρίνετε και να διαφωνείτε, αλλά εδω φοβάμαι οτι σας διακρίνω σχεδόν εξοργισμένους, θυμωμένους, εξω απ΄τα ρούχα σας! Δεν ταιριάζει αυτό το ύφος σε μια κριτική παρουσίαση. Δίνει την εντύπωση οτι υπάρχει εμπάθεια. Εμένα ο δίσκος μου αρέσει παρ΄όλο που δεν τον έχω ακούσει προσεχτικά όλον. Δεν είμαι και χειρούργος. Τα "στερέοτυπα" πάντως τάχω ήδη αγαπήσει και μ΄αρέσει πολύ και το "Hands Free". Το ντουέττο με την Cesaria το είχα ήδη ακούσει στο ραδιόφωνο και μου φάνηκε μια χαρά. Γιατί τόσος εκνευρισμός; Και ποιός σας είπε οτι δεν βρεθήκανε για να το τραγουδήσουνε μαζί, πως είστε τόσο σίγουροι; Εμένα ούτε πήγε το μυαλό μου, το άκουσα και μ΄αρεσε και αυτο ήταν όλο. Είναι ενας καλός δίσκος με καλούς μουσικούς και ωραία τραγούδια που τα λέει θαυμάσια η Γαλάνη. Οσο για την Νικολακοπούλου, σας αρέσει-δεν σας αρέσει έχει το προσωπικό της ιδίωμα και είναι ένα ιδίωμα έγκυρο. Εργάζεται τρείς δεκαετίες στον χώρο του τραγουδιού γραφοντας στίχους αλλά "ψάχνοντας" κιόλας γενικότερα, οργανώνοντας παραγωγές, "σκηνοθετώντας" μουσικές παραστάσεις, διαλέγοντας τραγούδια για προγράμματα νυχτερινών κέντρων όπου τραγουδούν φίλοι και συνεγάτες της που τής το ζητούν και την ακριβοπληρώνουν μάλιστα γι΄αυτό. Δεν μπορεί να είναι όλοι άσχετοι ή κορόϊδα. Η αγάπη της Νικολακοπούλου για το τραγούδι και η δημιουργικότητά της φαίνεται εκ του αποτελέσματος. Του συνολικού αποτελέσματος που, δόξα τω Θεώ, δεν έχει ακόμα καταλήξει κάπου, είναι στην διαδρομή και ακόμα ψάχνει και ακόμα κάνει λάθηκαι ακόμα "της πετυχαίνει" ή πέφτει έξω. Πενήντα χρονών γυναίκα είναι, έχει πολύ δρόμο μπροστά της υγεία νάχει.
Αν θέλετε τη γνώμη μου, αφου αποφασίσατε να κάνετε ένα μπλόγκ για να μας ανοίξετε τα μάτια στα σχετικά με την ελληνική μουσική, προσπαθείστε να είστε πιό ψύχραιμοι. Τόση νευρικότητα, θυμός και απο καθέδρας "εγώ ξέρω" στα καλά καθούμενα, δεν δικαιολογούνται οταν πρόκειται για έναν δίσκο τουλάχιστον ευπρόσωπο, μια "καλή προσπάθεια" στην χειρότερη περίπτωση (σας ξαναλέω, εμένα μ’ αρέσει).
Για σας τα λέω δηλαδή, χωρίς εμπάθεια και ειλικρινέστατα ― η Γαλάνη και η Νικολακοπούλου έχουν ήδη πάρει τους δρόμους τους και το κοινό τίς ξέρει και τίς δύο πολύ καλά και τίς κρίνει κάθε φορά αναλόγως. Η εγκυρότητα η δική σας δοκιμάζεται απο το ύφος σας. Αυτά και χαιρετώ - πολύ φιλικά - με θερμές ευχές για καλές γιορτές κι΄ένα δημιουργικό κι΄ευτυχισμένο 2008.

Αρης Δαβαράκης είπε...

Συγγνώμη-συγγνώμη, το Hands Free είναι απο τον "Εχω Ανθρωπο" της Γιώτας Νέγκα, του Θοδωρή Γκόνη και του Κώστα Λειβαδά! Αλλος πολύ καλός δίσκος, αληθινή έκπληξη αυτός. Συγγνώμη για το μπέρδεμα!

Μουσικά Προάστια είπε...

@ grigoris 25:
Συγνώμη για τις καθυστερημένες απαντήσεις, αλλά είναι δύσκολο από πλευράς χρόνου να παρακολουθούνται τακτικά παλαιότερες αναρτήσεις.

Έχετε δίκιο, η κριτική πρέπει να αφορά το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Οι οποιεσδήποτε προθέσεις, καλές ή κακές, λίγο αφορούν την τέχνη. Και προφανώς, αν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, π.χ. του ντουέτου Εβόρα-Γαλάνη ή της μετεγγραφής του Ερίκ Σατί για φωνή, μας κάλυπτε, δεν θα μιλάγαμε για προθέσεις.

Λυπόμαστε πάντως αν αποπνεύσαμε κακή προαίρεση, και ευχαριστούμε για την κριτική.

ΥΓ: Καλοπροαίρετη απορία: αν η Νικολακοπούλου είναι μία από τις τέσσερις σχολές του ελληνικού τραγουδιού στιχουργικά, τότε ο Μάνος Ελευθερίου, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, ο Κώστας Τριπολίτης και ο Άλκης Αλκαίος μαζί τι είναι;

Μουσικά Προάστια είπε...

@ θάνος:
Ευχαριστούμε για την ενθάρρυνση. Αν θέλετε, σημειώστε σε επόμενο σχόλιο ή μέσω email τη διεύθυνση του δικού σας blog για να σας παρακολουθούμε και να προσθέσουμε και σύνδεσμο.

Μουσικά Προάστια είπε...

@ Άρης Δαβαράκης
Ευχαριστούμε για την κριτική και τις συμβουλές σας. Είναι τιμή για μας που είστε αναγνώστης των Προαστίων.

Για να μην πάρουμε πολύ από τον χρόνο σας με μια μακροσκελή απάντηση, θα σας προτρέψουμε απλά να ακούσετε το τραγούδι "Um pincelada", νούμερο 02 στο δίσκο της Σεζάρια Εβόρα "Rogamar", παραγωγής 2006 (SONY-BMG) και να το συγκρίνετε με το "ντουέτο". Πρόκειται για το ίδιο ακριβώς τραγούδι, με την ίδια ακριβώς ενορχήστρωση και την ίδια ακριβώς διάρκεια (3.29 min.), μόνο που έχουν αφαιρεθεί κάποια κομμάτια της Εβόρα και έχει μπει η φωνή της Γαλάνη. Έτσι, θα δείτε ότι δεν έχουμε εκνευρισμό, αλλά ότι πολύ απλά πιστεύουμε ότι η καλλιτεχνική δημιουργία δεν πρέπει να είναι συνώνυμη με την κοπτοραπτική. Και το μυαλό μας πήγε εκεί όχι επειδή είμαστε κακοπροαίρετοι, αλλά επειδή είμαστε τακτικοί ακροατές της Εβόρα, πέρα από τη διαμεσολαβημένη εγχώρια διάθεση του έργου της.

Πάντως, δεν έχουμε και δεν θέλουμε να έχουμε εμπάθεια για κανέναν, ούτε για τη Λίνα Νικολακοπούλου, για αυτό και με χαρά φιλοξενήσαμε σε άλλη ανάρτηση μια παλαιότερη συνέντευξή της σχετική με τη Σοφία Βέμπο (και δεχθήκαμε κάποιες σφοδρές κριτικές για αυτή την επιλογή μας). Εκτιμούμε ιδιαίτερα την πρώτη δημιουργική περίοδο της Λ.Ν. τη δεκαετία του '80, με έργα όπως τα Σκουριασμένα Χείλη, το Κυκλοφορώ κι Οπλοφορώ, και το Μαμά Γερνάω. Θεωρούμε όμως ότι υπάρχει ένας σταδιακός εκφυλισμός της στιχουργικής της δεινότητας, όπου η συνοχή του περιεχομένου αρχίζει να θυσιάζεται χάριν της λεκτικής πρωτοτυπίας και έκπληξης. Ο λεκτικός αιφνιδιασμός από μέσο γίνεται αυτοσκοπός. Θεωρούμε επίσης ότι αυτό το φαινόμενο συνιστά κρίσιμο πρόβλημα συνολικά του ελληνικού τραγουδιού σήμερα, έχοντας καθιερωθεί περίπου ως κανόνας. Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν θα επηρέαζε την κρίση μας, αν δεν εμφανιζόταν στον συγκεκριμένο δίσκο και δεν καθόριζε - κατά τη δική μας υποκειμενική άποψη - το τελικό στιχουργικό αποτέλεσμα του Ντάμα Κούπα.

Τέλος, ευχαριστούμε θερμά για τις ευχές σας και ανταποδίδουμε τις δικές μας για μια δημιουργική νέα χρονιά.

nikos b. είπε...

Όταν δισκογραφούν δυο 'ιερά τέρατα' του χώρου, όπως η Γαλάνη και η Νικολακοπούλου, σίγουρα έχεις απαιτήσεις και προσδοκάς το κάτι παραπάνω. Παρόλο που μου άρεσε ενορχηστρωτικά (λογικό, αφού παίζουν μουσικάρες)το τελικό αποτέλεσμα με ψιλοαπογοήτευσε, συγκρινόμενο με παλιότερες δουλειές τους, πολλές απ' τις οποίες βρίσκονται στη δισκοθήκη μου. Μπορεί η εποχή να μην προσφέρει εμπνεύσεις, αλλά πάλι ίσως δε θά'πρεπε να εκτίθενται κατ' αυτό τον τρόπο οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές. Προτιμότερη η δισκογραφική σιωπή από μια μέτρια δουλειά. Εκτός κι αν πέρασαν λίγο τα χρόνια κι αυτό που παλιά γινόταν με μεράκι και όρεξη, τώρα γίνεται από υποχρέωση (δε διανοούμαι να πω 'αγγαρεία'). Πάντως ούτε η Δήμητρα ούτε η Λίνα ξόφλησαν, αυτό είναι σίγουρο! Ελπίζω απλά να ήταν αυτό το cd απλά μια μέτρια παρένθεση..

Μουσικά Προάστια είπε...

Αγαπητέ Νίκο, ενώνουμε την ελπίδα μας με τη δική σου.

Ούτις είπε...

Δεν είχα χρόνο να διαβάσω τα σχόλια σας. Όσο για το Κουτς κουτς (cutch cutch) είναι μεταφορά τραγιουδιού του συνθέτη του κομματιού Amandio Cabral απο το Cabo Verde που γλώσσα τους είναι τα πορτογαλικά. Οπότε είναι μια μεταφορά πορτογαλικού τραγουδιού. Η όλη πληροφορία βρέθηκε ψάχνοντας απεγνωσμένα το κομμάτι το αυθεντικό. Στην υγειά σας! :)