Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2008

Μορφές λογοκρισίας τότε και σήμερα

(Χρήστος Λεοντής - Φοίβος Δεληβοριάς)



"Μορφές λογοκρισίας τότε και σήμερα"
Εκδήλωση των Νέων της ΑΚΟΑ για τα απαγορευμένα τραγούδια


(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εποχή", 23 Νοεμβρίου 2008)
φωτογραφίες: Λιάνα Μαλανδρενιώτη, Μουσικά Προάστια



Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση που διοργάνωσαν οι Νέοι/Νέες της ΑΚΟΑ στο Πολυτεχνείο, το Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2008 με θέμα "Τα λογοκριμένα τραγούδια της Χούντας: Μορφές λογοκρισίας τότε και σήμερα". Το αμφιθέατρο Γκίνη γέμισε από ανθρώπους όλων των ηλικιών. Στην αρχή της εκδήλωσης, o Τζίμης Αργυρός από τους Νέους/Νέες της ΑΚΟΑ, παρατήρησε ότι:

"Η λογοκρισία της Χούντας έχει αντικατασταθεί από τη λογοκρισία της αγοράς. Σήμερα δεν υπάρχουν δίσκοι που αν ακούσει κάποιος, φυλακίζεται, ούτε πέφτει ξύλο έξω από συναυλιακούς χώρους. Όμως, υπάρχουν δισκογραφικές εταιρείες οι οποίες δεν αφήνουν περιθώρια σε νέους καλλιτέχνες να εκφραστούν. Όλα όσα ακούμε, όλα όσα μας συγκινούν, είναι προκαθορισμένα από εταιρείες, οι οποίες προμηθεύουν τους περισσότερους ραδιοφωνικούς σταθμούς με playlist. Όμως, η παρέμβαση της Αριστεράς που πλέον είναι ισχυρή αφήνει περιθώριο και για διαφορετικές πολιτιστικές αναζητήσεις."


Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής. Αρχικά, παρουσίασε υλικό από το 1966 όταν, ως επικεφαλής της ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απαγόρευση της ηχογράφησης τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη. Στη συνέχεια, ο γνωστός δημιουργός ξεκαθάρισε ότι:

"Λογοκρισία δεν είναι ακριβώς να μην πεις το ένα τραγούδι και να πεις το άλλο. Λογοκρισία είναι ένας τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς. Δεν πρέπει να σκέφτεσαι έτσι όπως εσύ αισθάνεσαι, όπως εσύ νιώθεις με τη σκέψη, την ψυχή και το μυαλό σου, αλλά όπως θέλω εγώ. Η λογοκρισία είναι μια καταπάτηση που δεν αφορά μόνο τους συγγραφείς ή τους συνθέτες που δεν μπορούν να γράψουν τραγούδια· αυτό είναι το λιγότερο. Είναι η αφαίρεση του δικαιώματος να ζεις με αξιοπρέπεια, να ζεις και να εκφράζεσαι με τον τρόπο που εκπορεύεται από μέσα σου. Ο κίνδυνος είναι να σου αφαιρέσουν το δικαίωμα του αγώνα για την αξιοπρέπειά σου και να σε οδηγήσουν στην παραίτηση."



(Γιώργος Μεράντζας)



Η δημοσιογράφος Βέρα Δαμόφλη θυμήθηκε κάποιες διάσημες προ-δικτατορικές απαγορεύσεις, καθώς και τις κακόγουστες γιορτές της Χούντας στο Καλλιμάρμαρο. Ταυτόχρονα, επεσήμανε την ύπαρξη μιας παλλόμενης αντίστασης στην πράξη:

"Οι νέοι και πριν τη Χούντα, και κατά τη διάρκεια της Χούντας, σε όσες μπουάτ είχαν επιβιώσει, πήγαιναν με το λιγοστό τους χαρτζιλίκι και αποκτούσαν πραγματικά μια άλλη αισθητική. Ανηφόριζαν στην Πλάκα, έβλεπαν τα νεοκλασσικά, πήγαιναν στη μπουάτ "Ταβάνια" και έβλεπαν την πανέμορφη ζωγραφιστή οροφή, άκουγαν ωραίο στίχο, μελοποιημένους ποιητές. Και στις καταλήψεις, και στη Νομική, και στο Πολυτεχνείο, και σε σπίτια, και στους δρόμους, η απαγόρευση στην πράξη δεν υπήρχε γιατί τραγουδούσαμε ό,τι θέλαμε. Ο Διδήλης, ο πιανίστας του Θεοδωράκη, έπαιζε Θεοδωράκη στο "Περιβόλι τ' ουρανού", το κλείνανε το "Περιβόλι", το ξανάνοιγε όμως και ξανάπαιζε Θεοδωράκη. Ήταν μια ζωντανή αντίσταση (...) Η μεγαλύτερη λογοκρισία είναι η αμάθεια. Οι ίδιοι πρέπει να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε, και να συγκροτήσουμε συλλογικότητες γιατί, όσο ελεύθεροι και να είμαστε, ο καθένας μόνος του δεν κάνει τίποτα."


Ο δάσκαλος Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος παρατήρησε ότι η λογοκρισία δεν ήταν πρωτοτυπία της Χούντας, αλλά συναντάται ήδη από την περίοδο του Μεταξά έναντι του ρεμπέτικου. Η Αριστερά δεν υπήρξε άμοιρη ευθυνών, καθώς:

"Ενώ είχε τη δύναμη στις συνοικίες, στην Κοκκινιά, στο Περιστέρι, στην Νέα Ιωνία, η Αριστερά δεν συμβάδισε με αυτό το νέο τραγούδι των πόλεων, το ρεμπέτικο. Ακόμα και ο Ζαχαριάδης το '50 κατηγορεί το ρεμπέτικο ότι δεν είναι αισιόδοξο και δυναμικό, λέγοντας ότι δεν μπορεί αυτό το πεσσιμιστικό τραγούδι να είναι το τραγούδι της εργατικής τάξης. Αυτό το τραγούδι απαντούσε στα προβλήματα του καιρού και βάδιζε παράλληλα με τα προτάγματα και αιτήματα της Αριστεράς. Ο Χατζιδάκις το '49 έρχεται να δώσει μια απάντηση σε αυτή τη σιωπή και να βγάλει το ρεμπέτικο από τα υπόγεια."\




(Αλέξης Βάκης - Λάκης Καραλής - Βέρα Δαμόφλη - Τζίμης Αργυρός - Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος - Χρήστος Λεοντής)



Ο συνθέτης και ραδιοφωνικός παραγωγός Αλέξης Βάκης ταξίδεψε το κοινό στο κλίμα της μεταπολίτευσης και σε παραδείγματα λογοκρισίας εκείνης της εποχής. Σε σχέση με σήμερα, επεσήμανε ότι:

"Κανείς δεν σου απαγορεύει να βγάλεις ό,τι θέλεις, μόνο που το ζήτημα είναι τι το κάνεις από εκεί και πέρα. Ό,τι βγαίνει σήμερα περνάει από άλλου τύπου κρισάρες. Πριν από τριάντα χρόνια, δέκα άνθρωποι στα στρατηγεία των δισκογραφικών εταιρειών έκαναν κουμάντο στο τι θα έφτανε στα αυτιά μας. Όμως, στη δεκαετία του '70, οι ίδιοι άνθρωποι που μπορούσαν να βγάλουν ένα σκυλάδικο της εποχής, έβγαζαν και τα "Πολιτικά Τραγούδια" του Θάνου Μικρούτσικου. Στις μέρες μας, οι δισκογραφικές έχουν μικρότερο κύρος και ισχύ σε σχέση με το παρελθόν, αλλά είναι πιο επιστημονική η λογοκρισία· γιατί περί λογοκρισίας πρόκειται όταν εργασίες ανθρώπων που έχουν φτύσει αίμα για να τις κάνουν δεν φτάνουν ποτέ στα αυτιά σας. Κάποιοι που εδρεύουν στις διευθυντικές θέσεις των ραδιοφώνων είναι φορείς μιας ευδιάκριτης εξουσίας που τους επιτρέπει να καθορίζουν την πορεία και τη διάρκεια ενός καλλιτέχνη στο χώρο, και να διαπλέκονται ανοιχτά με κάποιους ανθρώπους".





(Λάκης Καραλής)


Στη σύντομη παρέμβασή του, ο τραγουδοποιός Λάκης Καραλής θυμήθηκε την εποχή της διάσπασης του ΚΚΕ, όταν και έγραψε τον ιστορικό δίσκο Σούπερμάρκετ που επανεκδόθηκε πρόσφατα. Κατέληξε λέγοντας ότι:

"στα τραγούδια τραγουδάει η ψυχή, και όταν η ψυχή είναι ελεύθερη τότε είναι και τα τραγούδια ελεύθερα".

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μια συναυλία, η οποία ξεκίνησε με τον Λάκη Καραλή και την κιθάρα του σε τραγούδια από το "Σούπερμάρκετ". Στη συνέχεια, ο Φοίβος Δεληβοριάς ξεσήκωσε τους παρευρισκόμενους τραγουδώντας την "Υβρεοπομπή" του, πλάι σε τραγούδια του Θεοδωράκη και του Πανούση. Τον Δεληβοριά διαδέχτηκαν στη σκηνή η Καλλιόπη Βέττα και ο Γιώργος Μεράντζας, με τον Γιάννη Ιωάννου στο πιάνο, ερμηνεύοντας τραγούδια αντίστασης. Στο τέλος, η Νατάσσα Παπαδοπούλου ερμήνευσε τραγούδια του Πάνου Τζαβέλλα, ενός τραγουδοποιού που έγραψε ιστορία μέσα από το "Αντάρτικο λημέρι" του. Όλοι οι καλλιτέχνες έδωσαν συγχαρητήρια στους Νέους/Νέες της ΑΚΟΑ για την πρωτοβουλία τους, και ευχήθηκαν να υπάρξει συνέχεια με παρόμοιες εκδηλώσεις και στο μέλλον.
ηρ.οικ.



(Νατάσσα Παπαδοπούλου - Χρήστος Λεοντής - Ηλίας Τριανταφυλλόπουλος)

4 σχόλια:

Μιχάλης Τσαντίλας είπε...

Καλημέρα Ηρακλή! Ήθελα να ήμουν κι εγώ εκεί! Κρίμα που δεν τα κατάφερα... Από αυτά που γράφεις, πρέπει να ήταν σπουδαία εκδήλωση!

Μουσικά Προάστια είπε...

Γεια σου Μιχάλη, ναι, ήταν μια πραγματικά σπουδαία βραδιά. Πάντα το Πολυτεχνείο είναι όμορφο τον Νοέμβρη, παραμονές 17, αλλά είναι ακόμα καλύτερο αν έχεις τον Λεοντή και τον Δεληβοριά μπροστά σου, μαζί με νέους ανθρώπους.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Και επειδή, ως γνωστόν, μια φωτογραφία ίσον με χίλιες λέξεις, η πρώτη φωτογραφία που έχεις βάλει στην ανάρτηση τα λέει όλα από μόνη της!

Εξαιρετική πρωτοβουλία, εξαιρετικό το post.
Πάντα τέτοια.

Ανώνυμος είπε...

Σήμερα η λογοκρισία έχει την τιμητική της στο Διαδίκτυο.

Οι περισσότερες δισκογραφικές εταιρείες (Warner Music Group, Universal, Sony BMG) επικαλούνται την προστασία της πνευματικής τους ιδιοκτησίας στερώντας στους χρήστες του YouTube την δυνατότητα να αναρτήσουν και ν' ακούσουν τραγούδια αγαπημένων τους καλλιτεχνών στο Internet.

Πρόκειται για μια πρωτοφανή μορφή λογοκρισίας η οποία συνιστά ωμή παραβίαση και καταπάτηση της ελευθερίας έκφρασης των χρηστών του Διαδικτύου.

Τους ασκούς του Αιόλου άνοιξε η RIAA βλέποντας τον τζίρο της να εμφανίζει σημαντικές ζημιές εξαιτίας της πειρατείας.

Η πάραλογη στάση του αμερικανικού γίγαντα της μουσικής βιομηχανίας έστρωσε το χαλί για την επιβολή δρακόντειων νομοθετικών παρεμβάσεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες(Γαλλία, Βρετανία) και τις ΗΠΑ (HADOPI, ACTA) με σκοπό να μετατρέψουν το Internet σε μια απέραντη ψηφιακή φυλακή.