Πέθανε χθες, Σάββατο, σε ηλικία 78 ετών
ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου. Υιός του σκηνοθέτη Γρηγόρη Γρηγορίου και της
ποιήτριας Μαρίας Παπαλεονάρδου, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Άρχισε μαθήματα
πιάνου με την Καίτη Παπαλεονάρδου σε ηλικία 5 ετών. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο
Ε.Μ.Π., απ’ όπου έλαβε το πτυχίο του το 1973. Παράλληλα μελέτησε θεωρητικά και
σύνθεση με τον Γ.Α. Παπαϊωάννου. Έγραψε πλήθος έργων για σύνολα μουσικής
δωματίου, για ορχήστρα και χορωδία, για πιάνο, για synthesizers, κύκλους
τραγουδιών, καθώς και μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση
και τον χορό. Η δισκογραφία του περιλαμβάνει την καντάτα Ανεπίδοτα γράμματα
σε ποίηση Α. Αλεξάνδρου, τους κύκλους τραγουδιών Η αγάπη είναι ο φόβος
σε ποίηση Μ. Αναγνωστάκη, Ο Οδυσσέας στο ποτάμι και Αποχαιρετισμοί
της θάλασσας σε ποίηση Τ. Σινόπουλου, Μπλε σε ποίηση Ρ. Παπανικόλα, Κόκκινη
κλωστή σε ποίηση Κ. Καρτελιά, το ορατόριο Σκοτεινή πράξη σε ποίηση
του Τ. Λειβαδίτη, κ.ά.
Ο Μιχάλης Γρηγορίου ξεκίνησε την
συνθετική του δραστηριότητα το 1971. Τα πρώτα του έργα, επηρεασμένα από τα
ευρωπαϊκά ρεύματα της πρωτοπορίας, περιλαμβάνουν χρήση γραφικής παρτιτούρας,
μουσική ηχητικών μαζών και μορφικές δομές τύπου Πεντερέτσκυ, Λουτοσλάφσκυ κ.ά. (Από
ένα έργο του Luigi Nonno, Κομμάτι για πιάνο και τρομπέτα, Septet, Leitmotiv
κ.ά.). Στην πορεία, εγκατέλειψε πολλούς από τους μύθους που περιέβαλλαν την
έννοια της πρωτοπορίας, στάση που φάνηκε χαρακτηριστικά στο έργο του για δύο
πιάνα Ανεπιστρεπτί αλλά και στην καντάτα Ανεπίδοτα γράμματα σε
ποίηση Άρη Αλεξάνδρου. Το συγκεκριμένο έργο δημιούργησε αίσθηση καθώς
επιχειρούσε να μεταφέρει στο ελληνικό τραγούδι μορφές και τεχνικές της έντεχνης
μουσικής, σπάζοντας τα στεγανά ανάμεσα σε μια μουσική που απευθύνεται σε
«ειδικούς» και σε μια μουσική που θέλει να απευθυνθεί σ’ ένα πλατύτερο κοινό.
Το 1982, ο Γρηγορίου στράφηκε στα synthesizers, που του επέτρεψαν να ελέγχει ένα ευρύτατο φάσμα
νεότερων ηχητικών αλλά και συμβολικών αναφορών, γράφοντας τα επόμενα χρόνια
πλήθος έργων που τα εκτελούσε ο ίδιος σε πολλά κλαβιέ (Καλοκαίρι κι η ζωή
περνά…, Το παράσημον του Λουτρού Ι, Maha, Σελεφαΐς, Όταν πήγαμε να δούμε το τέλος
του κόσμου, Αποχαιρετισμοί της θάλασσας κ.ά.). Αν και ασχολήθηκε και
με τις πιο σύνθετες μορφές οργανικής μουσικής, επέστρεφε πάντα στο τραγούδι ως
πρώτη πηγή έμπνευσης, έχοντας ως αφετηρία του την ποίηση (Τραγούδια της
Χριστίνας σε ποίηση Μ. Παπαλεονάρδου, Ανεπίδοτα γράμματα σε ποίηση
Α. Αλεξάνδρου, Ντοάνα σε ποίηση Τ. Σινόπουλου, Η αγάπη είναι ο φόβος
σε ποίηση Μ. Αναγνωστάκη, Μεσούρανα του Αυγούστου σε ποίηση Α.
Αλεξάνδρου, Ο Οδυσσέας στο ποτάμι σε ποίηση Τ. Σινόπουλου, Amor σε
ποίηση Π. Νερούδα κ.α.).
Ο Γρηγορίου έδωσε πολλές ατομικές
συναυλίες, στις περισσότερες από τις οποίες συμμετείχε ως πιανίστας, αλλά και
ως εκτελεστής synthesizers, τα οποία αντιμετώπισε ανέκαθεν ως όργανα με
ερμηνευτικές αξιώσεις. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε εκδηλώσεις στο εξωτερικό, όπως
το Διεθνές Βήμα Συνθετών της UNESCO με το
έργο του Septet, το International Dance Course for Professional Composers and Choreographers στο Surrey της Αγγλίας,
καθώς και ως μέλος της κριτικής επιτροπής απονομής του διεθνούς βραβείου
σύνθεσης Valentino Bucchi στη Ρώμη. Υπήρξε επί 20 χρόνια συνεργάτης του Τρίτου
Προγράμματος, όπου εγκαινίασε και τη σειρά εκπομπών «Το Μουσικό Εργαστήρι του
Τρίτου» που έδωσε την ευκαιρία σε πλήθος Ελλήνων μουσικών να παρουσιάσουν πρωτότυπη
δουλειά τους. Το 1982 ήταν επικεφαλής της πενταμελούς επιτροπής που ανέλαβε την
διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος (μαζί με τους Β. Φιδετζή, Α. Κοντογεωργίου,
Ε. Καραϊνδρου, Τ. Μπαντή). Υπήρξε επίσης επικεφαλής του τμήματος σοβαρής
μουσικής της ΕΡΤ 1 και παραγωγός προγραμμάτων κλασικής μουσικής της ΕΡΤ 2. Το
1984 συνίδρυσε και ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της μη κερδοσκοπικής
Εταιρείας Μουσικής και Θεάματος που οργάνωσε σειρά σεμιναρίων και workshops. Την ίδια χρονιά συμμετείχε (μαζί με τους Γ.
Κουρουπό, Δ. Μαραγκόπουλο και Ν. Κυπουργό) στην ομάδα που συνέταξε την «Πρόταση
για τη Μουσική Εκπαίδευση στα Δημοτικά Σχολεία» για λογαριασμό του Υφυπουργείου
Νέας Γενιάς. Συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση του Πρότυπου Μουσικού Κέντρου
Πειραιά, του οποίου υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής. Διετέλεσε μέλος του Δ.Σ.
της ΕΡΤ και αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος.
Εκτός από τη σύνθεση, ο Μιχάλης
Γρηγορίου ασχολήθηκε συστηματικά με την κοινωνική ιστορία της τέχνης, την
ψυχολογία της αισθητικής αντίληψης και την κοινωνιολογία του αισθητικού
γούστου. Το 2007 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Ιόνιου Πανεπιστημίου στους τομείς
της σύνθεσης και της μουσικολογίας. Δίδαξε κοινωνική ιστορία της μουσικής και
στοιχεία ψυχολογίας της μουσικής αντίληψης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παρέδωσε επίσης σειρά μαθήματων για μεταπτυχιακούς
φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετέφρασε στα
ελληνικά θεωρητικές μελέτες ξένων συγγραφέων, ενώ συνέγραψε το δίτομο
εκπαιδευτικό βιβλίο Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους, καθώς
και το θεωρητικό σύγγραμμα Μουσική αντίληψη και δημιουργία.
Μαζί με την Άννα Γρηγορίου απέκτησαν
έναν υιό, τον Γρηγόρη Γρηγορίου, ο οποίος είναι συνθέτης.
