Συνέντευξη με τον Γιώργο Σταθόπουλο (με αφορμή την αναδρομική έκθεσή του στην Ερμούπολη)

 

Γιώργος Σταθόπουλος:

«Πάντα υπάρχουν άνθρωποι άξιοι στην τέχνη – αλλά σήμερα ο κόσμος δεν τους χρειάζεται»

 

Ξεκινήσαμε να κουβεντιάζουμε όταν ήμουνα στο Δίφωνο, 16-17 χρόνια πίσω. Συνεχίσαμε τον διάλογο παρέα με τον Μάκη Γκαρτζόπουλο, αυτή τη φορά για τα blogs μας, το Άρωμα του Τραγουδιού και τα Μουσικά Προάστια. Τελευταία φορά, αν θυμάμαι καλά, τα είπαμε για τις ανάγκες της ραδιοφωνικής εκπομπής Greek Music Express στη Φωνή της Ελλάδας. Η «Ατλαντίδα», η αναδρομική έκθεσή του στην Ερμούπολη από τις 2 έως τις 24 Αυγούστου, έδωσε την αφορμή που έψαχνα για άλλη μια συζήτηση. Είναι προφανές ότι δεν ξεμπλέκεις εύκολα από τα χρώματα, τις φιγούρες, τα μοτίβα και, εν τέλει, τα συναισθήματα των έργων ενός εκ των μεγαλύτερων εν ζωή Ελλήνων ζωγράφων. Και είναι τεράστια χαρά που η επανεκκίνηση των Μ.Π. μετά από δύο χρόνια επιβεβλημένου σιωπητηρίου συμπίπτει με άλλη μια συνέντευξη μαζί του. Ο κύριος Γιώργος Σταθόπουλος!

 

Τη συνέντευξη έλαβε ο Ηρακλής Οικονόμου

 

Με τέτοια καριέρα πίσω σας, πώς και δεν θελήσατε να γίνετε καθηγητής; Δεν γουστάρετε να είστε …γκουρού;

 

Μα εγώ δεν μπορώ να είμαι δάσκαλος για τον εαυτό μου… θα διδάξω άλλους;

 

Υπήρξαν δάσκαλοι στη δική σας ζωή; Υπήρξαν άνθρωποι που φώτισαν κάποιους δρόμους;

 

Υπήρξαν και τους θαύμαζα και τους θαυμάζω. Εγώ μπορεί να μην γράφω, να μην είμαι ποιητής, αλλά γνώρισα τον μεγαλύτερο – μια τεράστια προσωπικότητα και έναν σοφό άνθρωπο. Γνώρισα τον Νίκο Γκάτσο. Λοιπόν, αυτός ήταν από άλλο πλανήτη. Ήταν μια ξεχωριστή φυσιογνωμία. Κι αυτός δεν πήγαινε πουθενά! Όχι μόνο δεν πήγαινε αλλά και από το σπίτι του στο καφενείο όπου πήγαινε, στο Φλόκα που συναντούσε τους φίλους του εκεί, τον Χατζιδάκι και τον Ελύτη και όλους αυτούς, δεν άλλαζε ούτε δρόμο! Από τον ίδιο δρόμο πήγαινε! Ξέρεις τι θα πει αυτό; Από την Κυψέλη που έμενε σε μια μονοκατοικία, πήγαινε από το σπίτι αυτό στην Πανεπιστημίου, στου Φλόκα, από τον ίδιο δρόμο.

 

Γιατί ξεχωρίζετε τον Νίκο Γκάτσο;

 

Ε, τι να σου πω τώρα; Μου λέει ένας «εντάξει, έγραψε πολύ ωραία τραγούδια». Όχι, δεν ήταν ποιητής, ήταν θεός. Μια θεότητα ήταν ο Γκάτσος, δεν ήταν ένας κοινός άνθρωπος. Γι’ αυτό και όλοι στον Γκάτσο αναφερόντουσαν. Από τον Σεφέρη μέχρι τον Χατζιδάκι και τον Ελύτη, όλοι ερχόντουσαν στο Γκάτσο. Για τον Γκάτσο ρωτούσανε.

 

Πάρα πολύ ενδιαφέρον. Όπως πολύ ενδιαφέρουσα είναι η συνύπαρξή σας με αυτούς τους ανθρώπους στους δίσκους του ελληνικού τραγουδιού, τους δίσκους του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη, του Ξαρχάκου. Δεν είναι μικρό πράγμα το να σας επιλέγουν όλοι αυτοί για να φιλοτεχνήσετε τα εξώφυλλα των δημιουργιών τους.

 

Κοίτα, με τιμάει αυτό, αλλά το εξώφυλλο δεν είναι τίποτε. Είναι απλά ένα εξώφυλλο, μια εικόνα. Για να μην είναι σκέτο το βιβλίο ή ο δίσκος, έχει μια ζωγραφιά. Δεν σημαίνει τίποτα αυτό, μην το μεγαλοποιούμε.

 

Ναι, αλλά εκτός από το εξώφυλλο υπήρξε και μια συνύπαρξη σε επίπεδο καθημερινής ζωής, διαλόγου, επικοινωνίας.

 

Είχα την τύχη να με συμπαθεί ο Γκάτσος και μου είπε «όποτε θες μπορείς να έρχεσαι στου Φλόκα χωρίς να τηλεφωνείς». Και το θυμάμαι αυτό. Τότε πρέπει να είχα μόλις τελειώσει τη Σχολή Καλών Τεχνών.

 

Βλέπετε στις μέρες μας να υπάρχει μια αντίστοιχη παρέα, ένας αντίστοιχος κύκλος που να μπορεί να εμπνεύσει, να μπορεί να τροφοδοτήσει μια δημιουργία;

 

Θα σου πω κάτι και άμα θες κράτησέ το. Πάντα υπάρχουν άνθρωποι άξιοι και σπουδαίοι στην τέχνη, σε όλα τα επίπεδα. Και στην ζωγραφική και στη γλυπτική και στη μουσική. Παντού. Αλλά σήμερα ο κόσμος δεν τους χρειάζεται. Ο λαός, οι πολίτες δεν τους χρειάζονται, και γι’ αυτό δεν βγαίνουν ούτε δίσκοι, ούτε βιβλία. Κι αν βγει ένα βιβλίο, το πληρώνει ο ίδιος ο ποιητής.

 

Ποια αλλαγή συνέβη στο κοινό, στον κόσμο, για να μην χρειάζεται τους ποιητές, τους ζωγράφους και τους άλλους μεγάλους δημιουργούς; Τι έγινε;

 

Αυτά δεν μπορώ να σου τα πω. Εκείνο που ξέρω είναι ότι δεν ενδιαφέρεται ο κόσμος. Δεν ενδιαφέρονται οι πολίτες, δεν ενδιαφέρονται οι νέοι, ούτε οι σπουδαστές, ούτε οι διανοούμενοι, ούτε οι μορφωμένοι, ούτε οι εκπαιδευμένοι. Δεν ενδιαφέρονται. Και γι’ αυτό δεν υπάρχουν τα ονόματα… τα ονόματα τα κάνει ο πολίτης, ο λαός τα κάνει. Τα ονόματα δεν γίνονται μόνα τους. Δεν βγαίνει ένας Χατζιδάκις και παίζει ένα ωραίο πιάνο, γράφει ένα σπουδαίο τραγούδι στο σπίτι του και τ’ ακούνε πέντε φίλοι… Αυτοί οι πέντε φίλοι που τ’ ακούνε, το ακούνε και το μεταδίδουν. Αλλά σήμερα η φάση είναι στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα. Τώρα υπάρχουν και σημαντικοί ζωγράφοι, πιο σημαντικοί από αυτούς που δοξάσαμε μετά την απελευθέρωση, το ‘40, το ‘50, το ‘60, που είχαμε ζωγράφους που ήταν σπουδαίοι και φτιάξανε την νεότερη φυσιογνωμία της Ελλάδος. Και σήμερα υπάρχουν πιο σημαντικοί.

 

Πότε είδατε να αλλάζει το κοινό και να πηγαίνει προς την κατεύθυνση της αδιαφορίας, της έλλειψης ανάγκης για τέχνη;

 

Τι να σου πω… αυτό δεν γίνεται μέσα σε μια βδομάδα. Έχει αρχίσει να γίνεται εδώ και χρόνια, πολλά χρόνια, και θα συνεχίσει να γίνεται. Περιμένεις κάτι από τους νέους ανθρώπους. Κι όταν λέω νέους δεν εννοώ δεκαπέντε χρονών παιδιά, εννοώ νέους τριάντα, σαράντα, πενήντα χρονών που είναι εν δράσει. Ε, η αγωνία τους είναι τα χρήματα, η μόδα γενικά, τα ταξίδια, όλα αυτά, να κάνουν εντύπωση με υλικά αγαθά. Αυτό είναι το όραμά τους, ένα ακριβό αυτοκίνητο, και όσο πιο ακριβό αυτοκίνητο τόσο το καλύτερο. Να πάει ένα ταξίδι για να κάνει εντύπωση. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι τοπικό, είναι παγκόσμιο. Και αυτά τα ονόματα που ζουν ακόμα ζουν επειδή υπάρχει ένα κοινό μικρό που ακόμα θα βάλει να ακούσει το Χαμόγελο της Τζοκόντας του Χατζιδάκι, αλλά αυτό το κοινό είναι πολύ λίγο.

 

Ευτυχώς, εκτός από αυτά τα άσχημα, έχουμε την ομορφιά της επερχόμενης έκθεσής σας στη Σύρο.

 

Μην κοροϊδεύεσαι. Θα γίνει η έκθεση. Θα περάσουν ορισμένοι κάποια στιγμή που δεν έχουν τι να κάνουν το απόγευμα πριν πάνε σε ένα εστιατόριο βραδινό σε μία παραλία. Θα κάνουν μια βόλτα. Θα περάσουν 50, 100 άνθρωποι σε ένα μήνα. Θα κοιτάξουν τα έργα όπως τα κοιτάνε όλοι και μετά θα πάνε να πιούν μπύρες, να πιούν τσίπουρα, ό,τι προσφέρει η παρέα τους. Μην έχετε ψευδαισθήσεις! Η έκθεση θα επηρεάσει μόνον αυτούς που το έχουν μέσα τους και δεν το χρειάζονται κιόλας. Δεν το χρειάζονται, το έχουνε ήδη. Ένας μεγάλος σοφός ξέρεις τι είχε πει μία φορά; Ο Κομφούκιος νομίζω. «Μπορείς να γνωρίσεις όλο τον κόσμο χωρίς να βγεις από την πόρτα του σπιτιού σου». Όλα αυτά που λες δεν διορθώνουν τον κόσμο. Μην έχεις ψευδαισθήσεις! Και ο Χατζιδάκις, που ήταν σοφός άνθρωπος, έλεγε «κι ένας άνθρωπος να καταλάβει αυτό που έχω κάνει, θα είμαι ευτυχής. Δικαιώθηκε η ζωή μου». Καταλαβαίνεις;

 

Έχω κολλήσει σε αυτό που είπατε πριν… ποιες είναι οι αιτίες που οι άνθρωποι δεν χρειάζονται πια τους δημιουργούς;

 

Οι πολίτες σήμερα δεν ενδιαφέρονται για αυτά, για την τέχνη. Δεν χρειάζεται να πούμε τις αιτίες. Το ποτάμι έτσι κυλάει. Αυτοί που είναι 30-40 χρονών… το όραμά τους είναι η απόκτηση εύκολου χρήματος και η καλοπέραση. Δίνουν το βάρος σε αυτό που κάνει εντύπωση. Δεν τους ενδιαφέρει τίποτα άλλο.

 

Αισθανθήκατε δηλαδή εσείς σε δεκαετίες και σε εποχές που ήταν πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα, ότι η σχέση των ανθρώπων με την τέχνη ήταν διαφορετική;

 

Ε, βέβαια. Το βλέπω κάθε μέρα και το έβλεπα και πριν. Ήταν πιο σεμνός ο άνθρωπος απέναντι στα προβλήματα του, απέναντι στη ζωή. Τώρα δεν υπάρχει κανένας σεβασμός. Υπάρχει μια αναίδεια διάχυτη. Εξαιρέσεις υπάρχουν, αλλά οι εξαιρέσεις θα υπάρχουν πάντα.

 

Υπάρχει τρόπος να ανέβει το μέσο πολιτιστικό επίπεδο σε αντιπαράθεση προς αυτή την υλική ευμάρεια και την κυριαρχία αυτών των αξιών;

 

Τώρα με ρωτάς εμένα πράγματα τα οποία δεν μπορώ να στα πω. Δεν το συμμερίζομαι αυτό. Ο κόσμος έτσι πρέπει να πηγαίνει, όπως πάει. Δεν αλλάζει. Αν ήμουν εγώ προφήτης… κανείς δεν είναι προφήτης. Και όσοι κάνουν τους προφήτες ψέματα λένε στον κόσμο.

 

Αλλά ως καλλιτέχνης δεν γίνεται να μην σας απασχολεί η κατάσταση του κοινού σας, η κατάσταση της κοινωνίας στην οποία απευθύνεστε.

 

Όχι, δεν με απασχολεί καθόλου. Εγώ έχω ανθρώπους που κάνω παρέα, που είναι σε άλλο επίπεδο. Αυτά που σου είπα πριν είναι σαν να μην τα άκουσες και αυτό με ανησυχεί!

 

Τα άκουσα όλα με προσοχή!

 

Τίποτα δεν άκουσες! Δεν είναι στο χέρι σου… σε κανενός δεν είναι στο χέρι να αλλάξει την κοινωνία. Αυτά είναι ψεύδη. Αυτοί που κοροϊδεύουν τον κόσμο λένε ότι είναι στο χέρι τους. Στη Βουλή μπορεί να ακούσεις αυτές τις ανοησίες. Δεν αλλάζει κανείς τον κόσμο. Ούτε ο Χριστός άλλαξε τον κόσμο, ούτε κανένας, ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Πλάτωνας - μιλούσαν σε ανθρώπους που τους καταλάβαιναν. «Ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω». Γι’ αυτό σου είπα, τίποτα δεν άκουσες! Κανείς δεν είναι σε θέση να αλλάξει τον κόσμο. Προφήτες δεν υπάρχουν, ούτε υπήρξαν ποτέ. Και ευτυχώς που δεν υπάρχουν, για μας τουλάχιστον. Για τους αφελείς υπάρχουν. Άλλος σταυροκοπιέται, άλλος προσκυνάει… Τι άλλη απορία έχεις;

 

Πώς βλέπετε την κατάσταση της ελληνικής ζωγραφικής;

 

Οι καλοί ζωγράφοι πάντα υπήρχαν και υπάρχουν. Τότε που δοξάστηκαν ο Μόραλης, ο Τσαρούχης, ο Εγγονόπουλος, τους χρειαζόταν η κοινωνία και τους δόξασε. Σήμερα έχουμε καλύτερους ζωγράφους από αυτούς. Είναι νέοι. Δεν ενδιαφέρεσαι ούτε εσύ ούτε κανένας να τους δοξάσει.